Άρθρο της Παναγιώτας Παντελεάκη, Δικηγόρου, Μέλους του Συνδυασμού μας

Επιτέλους, ο Υπουργός Δικαιοσύνης εξήγγειλε “νέα” μέτρα αντιμετώπισης της καθυστέρησης απονομής δικαίου, θεωρών μάλλον ότι θα λύσουν τον γόρδιο δεσμό ισορροπίας μεταξύ της ταχύτητας περάτωσης των δικαστικών υποθέσεων και της ορθής απονομής της δικαιοσύνης, συγχρόνως δε εξέφρασε και θέση υπέρ της αυστηροποίησης των ποινών, θεωρών ότι χωρίς βελτίωση των κοινωνικών συνθηκών θα εξαφανίσει δια μαγείας την εγκληματικότητα.

Σύμφωνα με τις εξαγγελίες του Υπουργού Δικαιοσύνης, αυξάνεται το ανώτατο όριο πρόσκαιρης κάθειρξης από δεκαπέντε σε είκοσι έτη και προβλέπεται ότι ο καταδικασθείς και για ήσσονος απαξίας πλημμελήματα -και για τα εξ αμελείας- θα εκτίει υποχρεωτικά μέρος της ποινής, αν αυτή υπερβαίνει το ένα έτος. Κατά την άποψή μου, τούτο θα οδηγήσει σε εξαφάνιση της γενικοπροληπτικής λειτουργίας της ποινής, θα επιδεινώσει τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων εντός των φυλακών και θα αυξήσει τις καταδίκες της χώρας μας από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Συγχρόνως, επαναφέρεται ο θεσμός της μετατροπής της ποινής αντί να ενισχυθεί η παροχή κοινωφελούς εργασίας, διάταξη ευνοούσα τους οικονομικά ισχυρούς και μη ωφελούσα το κοινωνικό σύνολο και τους δράστες. Άνευ πρόνοιας το Υπουργείο Δικαιοσύνης μειώνει το ανώτατο όριο των ποινών που αναστέλλονται στο ένα αντί για τρία έτη που ισχύουν σήμερα και οδηγεί εκατοντάδες παραβάτες στην φυλακή, οι οποίοι θα παραμείνουν έγκλειστοι για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και θα απολυθούν με δυσμενέστερες αλλά όχι δικαιότερες προϋποθέσεις υφ’όρον απόλυσης (Αρ. 105Β επ. ΠΚ).

Δυστυχώς το Υπουργείο Δικαιοσύνης δεν φαίνεται να λαμβάνει μέτρα ισόρροπα με τις τροποποιήσεις, όπως η βελτίωση των συνθηκών κράτησης, οι υλικοτεχνικές υποδομές, η αύξηση του σωφρονιστικού και διοικητικού προσωπικού των φυλακών, ούτως ώστε να επιτευχθεί η επανένταξη των κρατουμένων και όχι η εκ του συγχρωτισμού αύξηση της εγκληματικότητας.

Οπωσδήποτε, οι εξαγγελίες και βλέψεις του Υπουργείου Δικαιοσύνης για επιτάχυνση, απογυμνώνουν την προστασία απονομής του δικαίου, συρρικνώνουν την ασφάλεια των πολιτών και οδηγούν σε «fast track» δίκες. ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ, η αύξηση παραβόλων για τα κατ’ έγκληση διωκόμενα αδικήματα σε 100, 400 και 600 ευρώ αντίστοιχα για τις προβλεπόμενες προσφυγές (Άρθρα 41, 42, 50 ΚΠΔ) περιορίζει το δικαίωμα δικαστικής προστασίας στους οικονομικά ισχυρότερους και προσκρούει στην ΕΣΔΑ και το Σύνταγμα.

Προστίθενται στην αρμοδιότητα του Μονομελούς Εφετείου πλέον σοβαρά αδικήματα, πολύπλοκα, με απαραίτητη ειδική γνώση των δικαζόντων λαμβανομένης υπόψιν της μικρής εμπειρίας και νεαρού της ηλικίας των προεδρευόντων στα ανωτέρω δικαστήρια. Επίσης, διευρύνεται η δωσιδικία του Μονομελούς Εφετείου για πλημμελήματα δικαστών και δικηγόρων, απομειώνουσα τις δικαιοδοτικές εγγυήσεις τους.

Μεταβάλλεται η αρμοδιότητα των δευτεροβαθμίων δικαστηρίων στην εκδίκαση των εφέσεων, μη ούσα συμβατή με το αυξημένης τυπικής ισχύος άρθρο 2 παρ.1 7ου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ, το οποίο κατοχυρώνει το δικαίωμα επανεξέτασης καταδικαστικής απόφασης από ανώτερο δικαστήριο. Κατά τον Υπ.Δικ. οι εφέσεις κατά των αποφάσεων των Τριμελών Πλημ/κείων εκδικάζονται από το Μονομελές Εφετείο και οι εφέσεις κατά αποφάσεων του Τριμελούς Εφετείου εκδικάζονται και πάλι από το Τριμελές Εφετείο, στο οποίο μετέχει απλώς ο «αρχαιότερος» Πρόεδρος Εφετών. Επίσης, καταργείται το Πενταμελές Εφετείο, το οποίο κρίνει τις σοβαρότερες ποινικές υποθέσεις και έχει σώσει ανθρώπινες ζωές με την ορθή απονομή του δικαίου. Η κρίση πέντε δικαζόντων εγγυάται μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου από τρείς, παραπέμπω προς τούτο στο βιβλίο του John Grisham «Οι 12 Ένορκοι».

Η προτεινόμενη ρύθμιση για απευθείας παραπομπή άνευ βουλεύματος κακουργημάτων, που προβλέπονται σε ειδικούς ποινικούς νόμους, θα οδηγήσει σε ανεπεξέργαστες παραπομπές στο ακροατήριο σοβαρών και σύνθετων σε νομικό και πραγματικό επίπεδο κακουργημάτων, με αποτέλεσμα το επιπλέον «μποτιλιάρισμα» υποθέσεων στο ακροατήριο και την αδυναμία ταχείας εκδίκασής τους. Δηλαδή, το τίμημα για την δήθεν επιτάχυνση θα είναι η αφόρητη επιβάρυνση ακροατηρίων, εντεύθεν πολυετής καθυστέρηση στην εκδίκαση των υποθέσεων και η άδικη ταλαιπωρία κατηγορουμένων και παραγόντων της δίκης. Η εντός των δικαστικών συμβουλίων επεξεργασία των δικογραφιών χωρίς τη χρονική δέσμευση των δικαστών επί της έδρας οδηγεί συχνά σε έκδοση απαλλακτικών βουλευμάτων ή αιτιολογημένων παραπεμπτικών. Ανεπιτυχής και η διάταξη καθ’ήν δύναται ο Εισαγγελέας να θέσει στο αρχείο έγκληση δεδομένου ότι οι περισσότερες κατά αυτών προσφυγές γίνονται δεκτές.

Σε σχέση με την υποχρέωση καταβολής παραβόλου για υποβολή αιτήματος αναβολής λόγω κωλύματος συνηγόρου παραβιάζεται καταφανώς το θεμελιώδες δικαίωμα υπεράσπισης του κατηγορουμένου (ΕΣΔΑ 6 παρ.1-3) και τιμωρείται ο συνήγορος για -άνευ ευθύνης του- κωλύματα και παράλληλες επαγγελματικές υποχρεώσεις. Από την μακρόχρονη εμπειρία μου καταλήγω ότι η μεγάλη καθυστέρηση δικογραφιών δέον όπως αναζητηθεί στην προδικασία από την αποστολή της δικογραφίας στην εισαγγελία και την διαβίβαση της στο ακροατήριο, όπως θα αναλύσω σε επόμενο άρθρο.