Άρθρο του Ιωάννη Μπαρκαγιάννη, Δικηγόρου Αθηνών, Μέλους του ΔΣ της Ένωσης Ποινικολόγων & Μαχόμενων Δικηγόρων

Η ραγδαία επέκταση της διαπραγματευτικής φιλοσοφίας στο ελληνικό νομικό γίγνεσθαι και δη στην ποινική δικαιοδοσία, λαμβάνει χώρα με την υιοθέτηση των θεσμών αποκαταστατικής άλλως εναλλακτικής δικαιοσύνης, οι οποίοι προωθούν την σε πρώιμο στάδιο διεκπεραίωση της ποινικής ύλης. Ειδικότερα, θα πρέπει να καλλιεργηθεί στο νομικό κόσμο, πρωτίστως με ενέργειες της ευνομούμενης Πολιτείας, η κουλτούρα των εναλλακτικών μορφών απονομής της δικαιοσύνης, προκειμένου ο εκάστοτε συνήγορος υπεράσπισης να εμφυσήσει στον εντολέα του την προοπτική της επιλογής με δική του βούληση θεσμών όπως αυτών της αποχής από την ποινική δίωξη κατά τα άρθρα 48, 49 και 50 ΚΠΔ, είτε μέσω της νεότερης τάσης εναλλακτικής απονομής της ποινικής δικαιοσύνης, ήτοι με την παρότρυνση προς τον εντολέα-κατηγορούμενο, ο οποίος κρίνεται από τον συνήγορό του ως κατάλληλος υποψήφιος, της ποινικής συνδιαλλαγής κατ’ άρθρα 301 και 302 ΚΠΔ ή της ποινικής διαπραγμάτευσης κατ’ άρθρο 303 ΚΠΔ.

Οι μηχανισμοί αποκαταστατικής δικαιοσύνης, λοιπόν, προβλέφθηκαν για τη βελτίωση της θέσεως του κατηγορουμένου, η οποία παρέχεται δια της ομολογίας του επί των αποδιδόμενων κατηγοριών και περαιτέρω της συμφωνίας επιβολής σε βάρος του μικρότερης ποινής από εκείνη που θα ελάμβανε από το αρμόδιο ποινικό δικαστήριο. Μόνο με το σχετικό αίτημα του κατηγορουμένου για την κατάρτιση συμφωνίας για ποινική διαπραγμάτευση, εκδηλώνεται η βούλησή του να συνεργαστεί με τις ποινικές αρχές για την επιτάχυνση της διαδικασίας, ενώ συνάμα, επιτυγχάνεται η αποφόρτιση των ελληνικών ποινικών δικαστηρίων από τη δαιδαλώδη ύλη.

Εν προκειμένω, είναι σκόπιμο να αναφερθεί στο σημείο αυτό, ως προς τον θεσμό της ποινικής διαπραγμάτευσης (plea bargaining) ότι ο αμερικανικής προελεύσεως ως άνω θεσμός διαφέρει ουσιωδώς από αυτόν της ποινικής συνδιαλλαγής τόσο ως προς τους σκοπούς, όσο και ως προς τη διαδικασία και τα συμμετέχοντα πρόσωπα, με την ποινική διαπραγμάτευση να συνιστά την πλέον ευχερή διαδικασία η οποία συμβάλλει ουσιωδώς στην ελάφρυνση του φόρτου των ποινικών δικαστηρίων. Και τούτο διότι, η ως άνω συμφωνία ως προϊόν διαπραγμάτευσης του Εισαγγελέα με τον κατηγορούμενο, η οποία επαφίεται στην αποκλειστική πρωτοβουλία του τελευταίου, καθότι ο ίδιος πρέπει να απεκδυθεί του τεκμηρίου αθωότητας, δεδομένου ότι για την επίτευξή της απαιτείται, όπως αναφέρθηκε, η ομολογία του, αφορά μόνο την διαπραγμάτευση επί της επιβλητέας κύριας ή παρεπόμενης ποινής κι όχι επί των κατηγοριών που τυχόν απήγγειλε ο Εισαγγελέας, καθόσον η διαπραγμάτευση έχει ως αντικείμενο αυτές καθεαυτές τις κατηγορίες που βαρύνουν τον κατηγορούμενο και μόνον. Ως εκ τούτου προσδίδεται στην διαδικασία αμεσότητα και ταχύτητα, καθότι, υπό τον όρο της επίτευξης συμφωνίας, το μόνο που απαιτείται εν συνεχεία είναι η επικύρωση του πρακτικού διαπραγμάτευσης με δικαστική απόφαση, η οποία, μάλιστα, δύναται μόνον να προβεί σε περαιτέρω μείωση της συμφωνηθείσας ποινής, μεταβάλλοντάς την κατ’ ουσίαν μόνο προς όφελος του κατηγορουμένου.

Εύλογα, συνεπώς, μπορούμε να οδηγηθούμε στο συμπέρασμα ότι η ποινική διαπραγμάτευση συνιστά θεσμό ο οποίος μπορεί να λειτουργήσει με θεαματικά αποτελέσματα και στην Ελλάδα προκειμένου να αποφορτισθούν τα ποινικά δικαστήρια από τον όγκο της ύλης και άρα να επιταχυνθεί σε μεγάλο βαθμό η ποινική διαδικασία.

Τέλος, προς επίρρωση των ως άνω, είναι άξιο μνείας ότι με την αναθεώρηση του ΠΚ (2019) στο άρθρο 84 ΠΚ προστέθηκε η §3, σύμφωνα με την οποία: «Ως ελαφρυντική περίπτωση λογίζεται και η μη εύλογη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας που δεν οφείλεται σε υπαιτιότητα του κατηγορουμένου», με τη νέα αυτή ρύθμιση να αντικατοπτρίζει το σοβαρότατο ζήτημα της βραδύτητας της ταχύτητας της απονομής της ελληνικής δικαιοσύνης, το οποίο αποτελεί καρκίνωμα τόσο από απόψεως παραβιάσεως θεμελιωδών δικαιωμάτων, όσο και για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας.

Καθίσταται, επομένως, αναμφίβολο ότι οι θεσμοί αποκαταστατικής δικαιοσύνης, πολλώ δε μάλλον της ποινικής διαπραγμάτευσης, διαδραματίζουν πρωτεύοντα και άκρως κομβικό ρόλο στις προσπάθειες αντιμετώπισης της βραδύτητας που χαρακτηρίζει την ποινική διαδικασία, με συνέπεια να είναι πολύ σημαντική η προώθησή τους και η εφαρμογή τους από τα ελληνικά δικαστήρια.