Άρθρο της κας Γιούλης Ακριώτη, Δικηγόρου Αθηνών, MSc στο Magazino "Με Το Δικηγόρο"

Στις 13 Ιουνίου 2024 εκδόθηκε η Οδηγία (ΕΕ) 2024/1711 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση των Οδηγιών (ΕΕ) 2018/2001 και (ΕΕ) 2019/944, όσον αφορά τη βελτίωση του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας της Ένωσης. Η Οδηγία αυτή, η οποία αποτελεί σημαντική εξέλιξη στο Ευρωπαϊκό ενεργειακό δίκαιο, έρχεται ως απάντηση στις πρόσφατες προκλήσεις που αντιμετώπισε η ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των υψηλών και ασταθών τιμών, καθώς και των γεωπολιτικών εντάσεων που επηρέασαν τον ενεργειακό εφοδιασμό. Όπως, άλλωστε, αναφέρεται στο Προοίμιο της Οδηγίας από τον Σεπτέμβριο του 2021 παρατηρούνται πολύ υψηλές τιμές και αστάθεια στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ παράλληλα επισημαίνεται ότι η κλιμάκωση του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει οδηγήσει σε κρίση στον τομέα του αερίου. Ορισμένα μέτρα από αυτά που θεσπίζονται θα ενσωματωθούν σε μία ενοποιημένη έκδοση του Κανονισμού Ηλεκτρισμού («ElectricityRegulation») προβλέποντας ότι θα τεθούν σε εφαρμογή στις 17 Ιουλίου 2024. Άλλα μέτρα θα ενσωματωθούν σε μία ενοποιημένη Νέα Οδηγία Ηλεκτρισμού («NewElectricityDirective») και θα πρέπει να μεταφερθούν στις έννομες τάξεις των κρατών-μελών μέχρι τις 17 Ιανουαρίου 2025.

Κύριοι στόχοι και σκοποί της Οδηγίας αποτελούν: η βελτίωση του σχεδιασμού της Ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, η ενίσχυση της προστασίας των καταναλωτών και ιδιαίτερα των ευάλωτων, η προώθηση της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού, καθώς και η εμπέδωση της διασυνοριακής συνεργασίας για την περαιτέρω ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας.

Ενδεικτικά, με βάση τις προβλέψεις της Οδηγίας, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δύναται, κατόπιν πρότασης της Επιτροπής, να κηρύξει περιφερειακή ή ενωσιακή κρίση τιμών ηλεκτρικής ενέργειας, εφόσον συντρέχουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις, όπωςη ύπαρξη πολύ υψηλών μέσων τιμών στις αγορές χονδρικής πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας ή η ύπαρξη απότομων αυξήσεων των τιμών λιανικής της ηλεκτρικής ενέργειας της τάξης του 70%, οι οποίες αναμένεται να συνεχιστούν για τουλάχιστον τρεις μήνες. Σε κάθε περίπτωση, είναι εμφανής η ρητή και έμπρακτη αναγνώριση από την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση της ανάγκης ενεργοποίησης ενός μηχανισμού άμεσης παρέμβασης σε περίπτωση πανευρωπαϊκής κρίσης των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας. Το άρθρο 66Α της Οδηγίας μάλιστα έκανε εξ ολοκλήρου δεκτή την ελληνική πρόταση. Με το άρθρο αυτό, θεσπίζεται ακριβώς ένας τέτοιος μηχανισμός για την κήρυξη "περιφερειακής ή ενωσιακής κρίσης τιμών ηλεκτρικής ενέργειας" και τη λήψη έκτακτων μέτρων. Μάλιστα, προβλέπεται, ως έσχατη λύση, η δυνατότητα για τα κράτη μέλη να εφαρμόζουν "προσωρινές στοχευμένες δημόσιες παρεμβάσεις στον καθορισμό των τιμών για την προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας" σε περιόδους κρίσης (άρθρο 66α παρ. 6). Προκειμένου για την κήρυξη κρίσης, εισάγονται συγκεκριμένα κριτήρια, όπως τιμές χονδρικής πολλαπλάσιες κατά τουλάχιστον δυόμισι φορές σε σχέση με τη μέση τιμή των προηγούμενων πέντε ετών και ύψους τουλάχιστον 180 EUR/MWh.

Είναι μάλλον προφανές ότι η χρήση του μηχανισμού απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή, προκειμένου να αποφευχθούν στρεβλώσεις της αγοράς μακροπρόθεσμα. Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο, κατά τη γνώμη της γράφουσας, είναι η ρητή πρόβλεψη στο άρθρο 26 της Οδηγίας ότι τα Κράτη-Μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι ευάλωτοι καταναλωτές καθώς και οι καταναλωτές που πλήττονται από ενεργειακή φτώχεια είναι πλήρως προστατευμένοι από αποσυνδέσεις ηλεκτρικού ρεύματος, λαμβάνοντας τα κατάλληλα μέτρα. Τέτοια μέτρα περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, απαγορεύσεις αποσύνδεσης καθ' όλη τη διάρκεια του έτους ή για συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα, η πρόληψη χρεών και η λήψη βιώσιμων λύσεων για την υποστήριξη καταναλωτών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην πληρωμή των λογαριασμών ενέργειας. Οι προμηθευτές και οι αρμόδιες εθνικές αρχές θα πρέπει επίσης να συνεργάζονται στενά με τις αρχές κοινωνικής ασφάλισης προς αυτόν τον σκοπό.

Η εν λόγω Οδηγία αποτελεί σίγουρα μία φιλόδοξη προσπάθεια αναμόρφωσης της Ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Πολλές από τις αλλαγές που προτείνονται είναι αναγκαίες και γι’ αυτό το λόγο καλοδεχούμενες αλλά χρειάζεται από τα κράτη-μέλη να επιδείξουν μεγάλη προσοχή κατά την εφαρμογή των μέτρων αυτών προκειμένου να μην υπάρξουν επιπτώσεις στις επενδύσεις στην αγορά της ενέργειας, ειδικά μάλιστα σε μία περίοδο παρατεταμένης κρίσεως, και κυρίως στο να διασφαλισθεί από όλα τα κράτη-μέλη ότι δεν θα οδηγηθούμε σε ανομοιομορφία στην ενιαία αγορά ενέργειας για το λόγο ότι οι υφιστάμενες υποδομές και τα οικεία ρυθμιστικά πλαίσια των κρατών-μελών διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους.