της Μαριάννας Θωμά , Διδάκτωρ Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας – Διδάσκουσα στο Τμήμα Φιλολογίας ΕΚΠΑ - Νομικός

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο 2ο τεύχος του magazinο Με Το Δικηγόρο, το οποίο είναι διαθέσιμο ηλεκτρονικά εδώ.

Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει πολύς λόγος, τόσο στους κόλπους των φιλολόγων όσο και εκτός αυτών, σχετικά με το πότε πρέπει να διατηρείται το τελικό ν  ορισμένων λέξεων και πότε να χάνεται. Οι περισσότεροι από εμάς μεγάλωσαν με τη σχολική γραμματική του Τριανταφυλλίδη (Νεοελληνική Γραμματική: Αναπροσαρμογή της Μικρής Νεοελληνικής Γραμματικής τους Μ. Τριανταφυλλίδη, Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, 1985), η οποία στην ενότητα Πάθη των συμφώνων ανέφερε  χαρακτηριστικά:  

Σε μερικές λέξεις άλλοτε φυλάγεται το τελικό τους ν και άλλοτε χάνεται. Οι λέξεις αυτές είναι το άρθρο τον, την, το αριθμητικό και αόριστο άρθρο έναν, η προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου αυτήν, την και τα άκλιτα δεν, μην. Π.χ.: τον άνθρωπο, το θρόνο, τον καιρό, το δάσκαλο, την πόλη, τη χώρα, δεν έχω, δε φοβούμαι, μην τρως, μη βιάζεσαι. Φυλάγουν το τελικό ν, όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από σύμφωνο στιγμιαίο (κ, π, τ, μπ, ντ, γκ, τσ, τζ) ή διπλό (ξ, ψ). Π.χ.: τον αέρα, έναν καιρό, είδα έναν ξένο, μην ακούτε, δεν μπορώ, τον τόπο, δεν είδα, μην περάσεις, την ντροπή, την πρόφτασα, αυτήν ήθελα. Χάνουν το τελικό ν, όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από σύμφωνο εξακολουθητικό (γ, β, δ, χ, φ, θ, μ, ν, λ, ρ, σ, ζ). Π.χ.: το γέρο, τη χαρά, τη μητέρα, τη ζωγραφίζει, τη βρύση, το φόβο, τη νίκη, αυτή θέλω, δε γράφω, τη φοβήθηκα, μη ρωτάς, μη δέχεσαι, ένα λαό, μη σταματάς. Το τελικό ν φυλάγεται πάντοτε στο άρθρο των, στην προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου αυτόν, τον, καθώς και στο τροπικό επίρρημα σαν. Π.χ.: των φίλων μου, των συμμαθητών μου, αυτόν θέλω, τον βλέπω, φώναξέ τον, σαν θάλασσα, σαν βαρύ είναι.

Το 2005, οι γλωσσολόγοι Γεώργιος Μπαμπινιώτης και Χρήστος Κλαίρης εκδίδουν τη δική τους «Γραμματική της Νέας Ελληνικής», στην οποία ακολουθούν την άποψη του αείμνηστου καθηγητή Αγαπητού Τσοπανάκη σχετικά με το τελικό ν. Έτσι, η πρότασή τους είναι η εξής: το αρσενικό άρθρο τον να γράφεται πάντοτε με ν, ώστε να ξεχωρίζει από το ουδέτερο το, όπως γίνεται ήδη με την προσωπική αντωνυμία τον (πάντοτε με ν) που με το ν διακρίνεται κι αυτή από το ουδέτερο το. Προτείνουν δηλαδή να γράφουμε: τον γιατρό (όχι το γιατρό), τον φίλο (όχι το φίλο), τον βυθό (όχι το βυθό), τον δικηγόρο (όχι το δικηγόρο), τον Γιάννη (όχι το Γιάννη) κ.τ.ό. Κατά την άποψη των συγγραφέων του βιβλίου, με αυτόν τον τρόπο αποφεύγεται η σύγχυση μεταξύ αρσενικού και ουδέτερου άρθρου κατά την ανάγνωση, ενώ παράλληλα απλουστεύονται οι κανόνες της ορθογραφίας και της εκμάθησής της από τα παιδιά. Σε αντίθεση με το αρσενικό, το θηλυκό άρθρο μπορεί να ακολουθεί τον γνωστό κανόνα του τελικού ν, καθώς η γραφή την δεν συμπίπτει με κάτι άλλο, από το οποίο να χρειάζεται να το διακρίνουμε. Παράλληλα, ο καθηγητής Μπαμπινιώτης και σε τότε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Το Βήμα» υποστήριζε ότι ορθώς χρησιμοποιείται πάντοτε το ν στο των (των φίλων) και στο σαν (σαν θάλασσα), κι αυτό θα έπρεπε να γίνεται και με το δεν ώστε να ξεχωρίζει και από τον σύνδεσμο δε. Στη σύγχρονη γραμματική της Ε΄ και ΣΤ΄ δημοτικού  το τελικό ν στο αρσενικό άρθρο διατηρείται πάντα, ωστόσο δεν ισχύει το ίδιο για τα μόρια δεν και μην.

Προσωπικά θα ομολογήσω ότι ακολουθώ και προτείνω στους φοιτητές μου την πρόταση των Μπαμπινιώτη − Κλαίρη, ωστόσο πολλές φορές πιάνω κι εγώ τον εαυτό μου να μην είναι συνεπής στη χρήση του τελικού ν. Δεν νομίζω ότι μπορεί κανείς να αποφανθεί ποια άποψη είναι σωστή και ποια όχι..

Στο ερώτημα που τέθηκε στην αρχή του άρθρου: με τον δικηγόρο ή με το δικηγόρο θα απαντήσω ότι σημασία δεν έχει η ύπαρξη ή μη του τελικού ν, αλλά η πρόθεση με η οποία σηματοδοτεί τη συλλογική και κοινή προσπάθεια των δημιουργών αυτής της εφημερίδας, χωρίς να αφήνει περιθώρια για όποιου είδους διχασμούς, γραμματικούς και μη.