Την Τετάρτη 4 Οκτωβρίου 2023 πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής η, καθιερωμένη πλέον, εκδήλωση της παράταξης μας και της Ε.Ε.Ν.e-Θέμις, που λαμβάνει χώρα με αφορμή τη γιορτή της Δικαιοσύνης στις 3 Οκτωβρίου, ημέρα εορτασμού του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου. Πρόκειται για μια εκδήλωση – δημόσια συζήτηση, που σκοπό έχει, κάθε χρόνο, να διαπιστώνει τα ζητήματα που μας απασχολούν περισσότερο και, κυρίως, να αποτελεί ένα βήμα διαλόγου και παρέμβασης για όλα όσα πρέπει να αλλάξουν.  Η φετινή εκδήλωση μας ξεπέρασε κάθε προσδοκία συμμετοχής, αφού μας τίμησαν με την παρουσία τους περισσότεροι από τριακόσιοι συνάδελφοι μας. Μέρος σε αυτή έλαβαν ως ομιλητές οι Παναγιώτης Δανιάς, Πρόεδρος Ένωσης Διοικητικών Δικαστών, Εφέτης Δ.Δ., Ευστάθιος Βεργώνης, Εισαγγελέας Εφετών, αν. Γενικός Γραμματέας Ε.Δ.Ε., Παναγιώτης Περάκης, Πρόεδρος CCBE, Δικηγόρος και Δημήτρης Αναστασόπουλος, Πρόεδρος Ε.Ε.Ν. e-Θέμις, Σύμβουλος ΔΣΑ, Επικεφαλής του Συνδυασμού ΔΣΑ «Με Το Δικηγόρο». Το συντονισμό της ανέλαβε ο τ. Σύμβουλος ΔΣΑ Θανάσης Παυλόπουλος, ενώ η εκδήλωση ξεκίνησε με τον χαιρετισμό του Υφυπουργού Δικαιοσύνης και δικηγόρου κου Ιωάννη Μπούγα. Τέλος, μετά το πέρας της εκδήλωσης η συζήτησή μας συνεχίστηκε με πολύ κέφι στο μπαρ που βρίσκεται ακριβώς δίπλα στην Παλαιά Βουλή.

Ακολουθούν σημεία της ομιλίας του επικεφαλής της παράταξης μας κου Δημήτρη Αναστασόπουλου:

Η Γιορτή της Δικαιοσύνης μπορεί να αφορά καταρχήν το Δικαστικό σώμα αλλά Δικαιοσύνη χωρίς δικηγόρους δεν νοείται. Αν, όπως αναφέρει ο Ronald Dworkin στην «Αυτοκρατορία του Νόμου», «τα δικαστήρια είναι οι πρωτεύουσες της αυτοκρατορίας του νόμου και οι δικαστές οι άρχοντες τους» τότε, θα προσέθετα, και οι Δικηγόροι είναι οι ιππότες του φωτός, που αγωνίζονται συνεχώς να στρέψουν το βλέμμα των «αρχόντων» στον Ήλιο της Δικαιοσύνης. Είναι οι εργάτες που μοχθούν νυχθημερόν να στεριώσουν το θεμέλιο λίθο της Δικαιοσύνης στις «πρωτεύουσες της αυτοκρατορίας».

Ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Ευάγγελος Κρουσταλάκης στο χαιρετισμό του στην Ολομέλεια των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων της χώρας στο Ηράκλειο στις 2 Νοεμβρίου του 2002 είχε αναφέρει επί λέξει τα εξής: «Σε μια δημοκρατική κοινωνία ο δικηγόρος έχει να επιτελέσει ύψιστο λειτούργημα…Η παρουσία του δικηγόρου σε μια εποχή συνεχούς ρεύματος οικονομικών μεταναστών, διακρατικής διακίνησης της παρανομίας, οξύτατων προβλημάτων ανεργίας μοιάζει σαν θεία ευλογία, ιδίως για τους εργαζομένους..»

Μεταφερόμενοι όμως στη σημερινή πραγματικότητα, λεκτέα είναι τα εξής:

Επιτάχυνση απονομής δικαιοσύνης. το αιώνιο πρόβλημα! Πολύ χαρακτηριστικό προς τούτου είναι η έκδοση του Παναγιώτη Τσούκα, Δικαστή ΣτΕ, «Ο Ασάλευτος χρόνος της Ελληνικής Δικαιοσύνης», όπου εμπεριέχονται 67 κείμενα κριτικής από το 1880 ως το 2011: σε όλα σχεδόν γίνεται αναφορά για την αργή απονομής της!

Σε αυτό το σημείο πρέπει να είμαστε ειλικρινείς πρώτα με τον εαυτό μας και έπειτα με την κοινωνία! Όταν προτάσσεται συνεχώς το ζήτημα της «επιτάχυνσης», περιορίζοντας συνεχώς τη δικαιοδοτική κρίση, ή θεσπίζοντας διαδικασίες «εξπρές», είναι βέβαιο ότι αυτό θα γίνεται εις βάρος της ποιότητας της απονομής δικαιοσύνης.

Βεβαίως δεν μπορούμε ποτέ εμείς οι νομικοί να αποδεχτούμε ότι θα θυσιαστεί η ποιότητα απονομής Δικαιοσύνης χάριν της ταχύτητας! Γιατί βασικό συστατικό της απονομής δικαιοσύνης είναι η εμπιστοσύνη που θα πρέπει να αισθάνεται ο πολίτης για αυτή. Αν απωλεσθεί η εμπιστοσύνη τότε λείπει και η δημοκρατική νομιμοποίηση της και οδηγούμαστε σε άλλες καταστάσεις.

Δεν πρέπει λοιπόν να αντιμετωπίζεται η Δικαιοσύνη πρωτίστως με όρους οικονομίας αλλά πρωτίστως με όρους Δικαίου!

Στην Ποινική Δικαιοσύνη εκδικάζονται ακόμα πράξεις με χρόνο τέλεσης του 2002.

Στην Πολιτική Δικαιοσύνη οι προσπάθειες που έγιναν για επιτάχυνση της, με την κατάργηση της ακροαματικής διαδικασίας το 2016 έπεσαν στο κενό, καθώς όχι μόνο δεν υπήρξε επιτάχυνση, αλλά υφίστανται πλέον προβλήματα ποιοτικής φύσεως. Εύλογα πχ αναρωτιέται κανείς πως το Δικαστήριο μπορεί να οδηγηθεί σε ορθή δικανική κρίση σε υποθέσεις πχ ιατρικής ευθύνης βάσει «προκατασκευασμένων» ενόρκων βεβαιώσεων και χωρίς τη δυνατότητα της αποκαλυπτικής ακροαματικής διαδικασίας.

Ένα τόσο σοβαρό και τόσο εμμένον πρόβλημα δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί αποσπασματικά. Απαιτείται ευρύς διάλογος, με όλους τους παράγοντες της δικαιοσύνης, και αποφάσεις που πρέπει να στηρίζονται σε εμπειρικά δεδομένα και, σε όσο γίνεται, ευρείες συναινέσεις. Έχω κατ’ επανάληψη προτείνει τη διενέργεια ενός εθνικού διαλόγου για τη Δικαιοσύνη. Έναν διάλογο με αρχή, μέση και τέλος, Με τη συμμετοχή όλων των παραγόντων: δικαστών, δικηγόρων, ακαδημαϊκών, υπαλλήλων, όλων. Είναι βέβαιο ότι θα υπάρξουν συγκρούσεις και διαφωνίες. Είναι όμως εξίσου βέβαιο ότι θα υπάρξουν και συγκλίσεις, που θα επιφέρουν αποτελέσματα πολύ πιο πρακτικά, από όσα έχουμε δει μέχρι σήμερα.

Σε ό,τι αφορά τις προτάσεις που έχουν ήδη ανακοινωθεί από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, οι περισσότερες κινούνται στη σωστή κατεύθυνση. Συνοπτικά, δε, αναφέρουν τα εξής σχετικώς:

• Η αξιοποίηση των 900 και πλέον Ειρηνοδικών, που μετά το «Νόμο Κατσέλη δεν έχουν σημαντικό όγκο εργασίας, είναι οπωσδήποτε στη σωστή κατεύθυνση. Είτε με την αύξηση της αρμοδιότητας των Ειρηνοδικείων, είτε, σωστότερα, με την αναβάθμιση τους σε Πρωτοδίκες και την υπαγωγή τους στα κατά τόπο αρμόδια Πρωτοδικεία, πρόκειται για μέτρο που θα επιφέρει σίγουρα βελτίωση στην ταχύτητα, χωρίς να συνεπάγεται εκπτώσεις στην ποιότητα. Ασφαλώς δεν αρκεί η τυπική αναβάθμιση των Ειρηνοδικών αλλά απαιτείται και η γραμματειακή και συνολική αναβάθμιση των υποδομών των Ειρηνοδικείων και των Πρωτοδικείων.
• Μεταφορά δικαστηριακής ύλης σε συμβολαιογράφους και δικηγόρους: Διαταγές πληρωμής, προσημειώσεις και εξαλείψεις, κληρονομητήρια, πράξεις έγκρισης σωματείων κ.α, πρόκειται, σύμφωνα με τις προθέσεις του Υπουργείου να μεταφερθούν κατά κύριο λόγο στους δικηγόρος. Πρόκειται για σωστό μέτρο που και αποσυμφόρηση στα δικαστήρια θα φέρει και θεσμική αναβάθμιση των Δικηγόρων, που έχουμε τα εχέγγυα να ανταπεξέλθουμε σε αυτό το έργο.
• Δικαστικοί υπάλληλοι: είναι από τις μεγαλύτερες πληγές σήμερα. Αναμένεται η πρόσληψη περίπου 300 το επόμενο διάστημα, θα αποτελέσει μεγάλη ανακούφιση.

Απαιτούνται ωστόσο και άλλες διορθωτικές παρεμβάσεις. Με πρώτη και κύρια την απλοποίηση της Πολιτικής Δικονομίας. Αν μη τι άλλο απαιτείται απλοποίηση και ενιαιοποίηση των δικονομικών προθεσμιών. Υπάρχουν περί τις 21 διαφορετικές περιπτώσεις προθεσμιών προτάσεων και προσθήκης-αντίκρουσης που προβλέπονται σήμερα στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, χωρίς κανέναν ουσιαστικό λόγο!

Απαιτείται επίσης αναθεώρηση του συστήματος διοίκησης των δικαστηρίων. Δυστυχώς συχνά οι Διοικήσεις ασκούν έναν διεκπεραιωτικό ρόλο, επιδιώκοντας και την τήρηση των ισορροπιών με τους συναδέλφους τους. Απαιτείται πιο ουσιαστική και πιο δυναμική διαχείριση της καθημερινότητας των δικαστηρίων.

Θα πρέπει επίσης να ενεργοποιηθούν τα πειθαρχικά συμβούλια των δικαστών για ζητήματα καθυστέρησης έκδοσης αποφάσεων.

Σε ό,τι αφορά το κρίσιμο ζήτημα των υποδομών, η κατάσταση σήμερα είναι τριτοκοσμική. Η Ευελπίδων, το μεγαλύτερο Πρωτοδικείο της χώρας είναι εδώ και χρόνια εγκαταλειμμένη. Έχει εξαγγελθεί το νέο Πρωτοδικείο, ωστόσο δεν μπορούμε εν τω μεταξύ να αποδεχόμαστε τις σημερινές συνθήκες. Απαιτείται άμεση παρέμβαση.

Σε ό,τι αφορά την ποινική δικαιοσύνη ειδικότερα, τα τελευταία χρόνια ο ΠΚ και ο ΚΠΔ αλλάζουν συχνότερα και από την φορολογική νομοθεσία. Ανεπίτρεπτο.

Οι θέσεις μας σχετικά με τις εξαγγελθείσες τροποποιήσεις, όπως τις επεξεργάστηκα στα πλαίσια της αρμόδιας Επιτροπής ΔΣΑ και έγιναν δεκτές από όλα τα μέλη της Επιτροπής, είναι επιγραμματικά οι εξής:

Επιχειρούμενες τροποποιήσεις στον Ποινικό Κώδικα

• Επαναφορά της μετατροπής της ποινής φυλάκισης σε χρηματική ποινή.: Πρόκειται για έναν θεσμό ελληνικής προέλευσης/έμπνευσης, που δεν συναντάται, εξ όσων γνωρίζουμε, πουθενά αλλού στον κόσμο. Πρόκειται για αποκλειστικά εισπρακτικού χαρακτήρα μέτρο, που ουδόλως εξυπηρετεί τους σκοπούς της ποινικής δικαιοσύνης. Ορθώς καταργήθηκε με το νέο Π.Κ. Μόνη λύση είναι η ενεργοποίηση και η θεσμική ενίσχυση του θεσμού της μετατροπής της ποινής σε κοινωφελή εργασία.
• Αύξηση του ανώτατου ορίου πρόσκαιρης κάθειρξης από τα δεκαπέντε στα είκοσι έτη: Η εξαγγελία αυτή δεν εδράζεται σε κανένα απολύτως στοιχείο που να καταδεικνύει ότι η εφαρμογή της θα επιδράσει κατασταλτικά στην εγκληματικότητα. Αντιθέτως, βασική αρχή της εγκληματολογίας είναι ότι η βεβαιότητα και όχι η αυστηρότητα της ποινής είναι εκείνη που μπορεί να επιδράσει αποτρεπτικά.
• Μείωση του ανωτάτου ορίου των ποινών που επιδέχονται αναστολής: Η άποψη ότι θα πρέπει σε ορισμένες περιπτώσεις να εκτίεται έστω ένα μέρος των ποινών, ακόμα και για πλημμελήματα, είναι καταρχήν ορθή. Ωστόσο, η μείωση του ανωτάτου ορίου των ποινών που επιδέχονται αναστολής από τα τρία έτη στο ένα, πέραν του ότι δεν προκύπτει να βασίζεται σε κάποια στοιχεία που να καταδεικνύουν τη βασιμότητα και αποτελεσματικότητα της, παραγνωρίζει επιπλέον τις πραγματικές συνθήκες που επικρατούν σήμερα στο σωφρονιστικό σύστημα της χώρας μας. Συνθήκες που σίγουρα δεν επιτρέπουν την αθρόα φυλάκιση καταδικασμένων για πλημμελήματα, υπό συνθήκες τουλάχιστον σεβασμού της προσωπικότητας του καταδικασθέντος. Βεβαίως μπορεί να συζητηθεί η αυστηροποίηση σε ό,τι αφορά την πραγματική έκτιση των ποινών, τουλάχιστον σε συγκεκριμένα αδικήματα, ωστόσο η τελική κρίση θα πρέπει να επαφίεται στον δικαστή, υπό τους όρους και στο πλαίσιο που θα θέτει ο νόμος.

Σε κάθε περίπτωση, η υιοθέτηση ενός τέτοιου μέτρου, σε οποιαδήποτε εκδοχή του, θα πρέπει να συνεπάγεται και τον υποχρεωτικό διορισμό συνηγόρου υπεράσπισης και για τα πλημμελήματα, όπως συμβαίνει ήδη για τα κακουργήματα.

• Αυστηροποίηση του πλαισίου της υφ’ όρον απόλυσης καταδικασθέντων για σοβαρά αδικήματα: Είναι αλήθεια ότι αρκετές φορές η κοινή γνώμη έχει δικαίως εξεγερθεί, παρακολουθώντας την αποφυλάκιση καταδικασθέντων για πολύ σοβαρά αδικήματα σε λίγα χρόνια. Ιδίως σε λίγα χρόνια σε σχέση με τις επιβληθείσες ποινές. Επομένως η αυστηροποίηση του πλαισίου εφαρμογής του θεσμού της υφ’ όρον απόλυσης, πρωτίστως προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι βασικοί σκοποί του ποινικού δικαίου (προληπτικός-κατασταλτικός), αλλά και προκειμένου να εμπεδωθεί το αίσθημα δικαίου της κοινωνίας, είναι μια συζήτηση που πρέπει η νομική κοινότητα να κάνει. Χωρίς ωστόσο να υποτιμάται παράλληλα καθόλου η ανάγκη επανένταξης των καταδικασθέντων, ο πραγματικός σωφρονισμός τους καθώς και οι κρατούσες συνθήκες και υποδομές των σωφρονιστικών καταστημάτων της χώρας.
• Επαναφορά της αυτεπάγγελτης δίωξης της απάτης και της απάτης με υπολογιστή (άρ.405): Με το νέο Π.Κ. τα αδικήματα της απάτης, που έως τότε διώκονταν αυτεπάγγελτα, θεσπίστηκε να διώκονται κατ’ έγκληση. Ωστόσο η αλλαγή αυτή στην πράξη αποδείχθηκε εσφαλμένη, καθώς ιδίως σε περίπλοκες υποθέσεις οικονομικού ή άλλου χαρακτήρα είναι εξαιρετικά δύσκολο το θύμα να κατορθώσει να συγκεντρώσει όλα τα αναγκαία στοιχεία, ώστε να συνταχθεί εγκαίρως μια στοιχειοθετημένη έγκληση, όπως θα ήθελε και θα μπορούσε, προσκομίζοντας εξαρχής και όλα τα αναγκαία αποδεικτικά μέσα. Επίσης, συχνά η παραπλανητική συμπεριφορά του δράστη διαρκεί επί μακρόν και μετά την αμιγώς εγκληματική συμπεριφορά του, κάτι που επίσης εγκυμονεί κινδύνους για την απώλεια της τρίμηνης προθεσμίας. Συνεπώς η επαναφορά της αυτεπάγγελτης δίωξης είναι ορθή. 

Επιχειρούμενες τροποποιήσεις στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας

• Αύξηση παραβόλων: η εξαγγελλόμενη υπέρογκη αύξηση των παραβόλων για τα κατ’ έγκληση διωκόμενα αδικήματα και για την προσφυγή κατά της απορριπτικής εισαγγελικής Διάταξης και κατά του Κλητηρίου Θεσπίσματος, επιχειρήθηκε και στο παρελθόν, χωρίς να διατίθενται στοιχεία για την αποτελεσματικότητα του μέτρου. Σε κάθε περίπτωση, δεν θα πρέπει να περιορίζεται σημαντικά το δικαίωμα έννομης προστασίας και δη υπό οικονομικούς όρους, εξαιτίας ορισμένων περιπτώσεων καταχρηστικής άσκησης των ενδίκων μέσων.
• Περαιτέρω διεύρυνση της αρμοδιότητας του Μονομελούς Εφετείου: η επιχειρούμενη νέα διεύρυνση της αρμοδιότητας του Μονομελούς Εφετείου το μόνο που θα επιτύχει είναι να θυσιάσει περαιτέρω την ποιότητα στην απονομή δικαιοσύνης χάριν της (αβέβαιης) ταχύτητας. Προφανώς εδράζεται σε κάποιο μη επαληθευόμενο εμπειρικά τεκμήριο ότι όλοι οι δικαστές διαθέτουν την ίδια ικανότητα κρίσης και εμπειρία. Ωστόσο, η θέση αυτή είναι όλως εσφαλμένη. Άλλωστε, και στατιστικά κρίνοντας, όπως όλοι οι δικηγόροι, όλοι οι πολιτικοί και ούτω καθεξής, δεν είναι το ίδιο κατάλληλοι, το ίδιο ισχύει και για τους δικαστές. Δεν μπορεί, λοιπόν, να επαφίεται η κρίση σε έναν άνθρωπο για πολύ σοβαρά αδικήματα, συχνά περίπλοκα και με δυσνόητα αποδεικτικά ζητήματα (όπως πχ είναι και οι φορολογικές υποθέσεις, οι οποίες συζητείται να μεταφερθούν στα Μονομελή Εφετεία). Περαιτέρω, δεν διατίθενται στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η μέχρι τώρα εφαρμογή του θεσμού των Μονομελών Εφετείων πράγματι ωφέλησε στην επιτάχυνση της Δικαιοσύνης, χωρίς εκπτώσεις παράλληλα στην ποιότητά της.
• Διεύρυνση της απευθείας παραπομπής των κακουργημάτων: Καταρχάς η εξαγγελλόμενη αυτή ρύθμιση έρχεται σε αντίθεση με τον επιθυμητό στόχο του περιορισμού των υποθέσεων που αβασίμως φτάνουν μέχρι το ακροατήριο. Περαιτέρω, η απευθείας παραπομπή όλων των κακουργημάτων των ειδικών ποινικών νόμων (όπως είναι π.χ. η νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματική δραστηριότητα, η απάτη σε βάρος της Ε.Ε., κλπ) στο ακροατήριο, χωρίς την ενδιάμεση κρίση των Συμβουλίων, είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσει σε συλλήβδην παραπομπές στα δικαστήρια σοβαρών και σύνθετων αδικημάτων, με περαιτέρω αποτέλεσμα την επιβάρυνση των Δικαστηρίων, αντί της ελάφρυνσής τους.

Σε κάθε περίπτωση, και πέραν των όποιων μεγαλόπνοων αλλαγών, μπορεί να υπάρξει μεγάλη εξοικονόμηση χρόνου εφόσον υπάρξει καλύτερη οργάνωση των δικαστηρίων, και ιδίως στο Εφετείο, καθώς κάθε ημέρα χάνεται πολύς χρόνος γιατί:

• δεν γνωρίζει το δικαστήριο σε ποιες υποθέσεις απαιτείται διορισμός δικηγόρου αυτεπαγγέλτως
• δεν έχουν φροντίσει να υπάρχει μεταφραστής
• δεν έχουν επιμεληθεί της δικογραφίας και για όλα τα δικονομικά ζητήματα (πχ επιδόσεις)
• δεν γνωρίζουν από πριν πιθανές ημερομηνίες διακοπής
• τα διαλείμματα αναψυχής διαρκούν υπερβολικά πολύ

Όλα αυτά απλά χρειάζονται καλύτερη οργάνωση με επιμέλεια των δικαστών και των γραμματέων των δικαστηρίων.

Τέλος, απαιτείται πολύ καλύτερη οργάνωση της προδικασίας. Δεν είναι δυνατόν πχ να εκκρεμούν σοβαρές υποθέσεις στα Ανακριτικά Γραφεία τρία και πέντε χρόνια. και ίσως και παραπάνω.

Εναλλακτικές μορφές επίλυσης διαφορών:

Ένας άλλος παράγοντας στην εξίσωση της ταχύτητας απονομής δικαιοσύνης είναι η υιοθέτηση των εναλλακτικών μορφών επίλυσης διαφορών, όπως είναι η διαμεσολάβηση και η διαιτησία. Η πλειοψηφία του δικηγορικού σώματος τις έχει αγκαλιάσει από την πρώτη στιγμή. Ωστόσο χρειάζονται περαιτέρω αναμόρφωση και οι δύο αυτό θεσμοί, ώστε να καταστούν περισσότεροι αποδοτικοί.

Ανεξαρτησία Δικαιοσύνης

Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια η εικόνα που αποπνέει ο ευρύτερος χώρος της Δικαιοσύνης δεν είναι η αρμόζουσα. Και σε αυτό ευθύνη έχει και η Πολιτεία και οι Δικαστές και οι Δικηγόροι.

Η Πολιτεία γιατί συχνά φαίνεται να εργαλειοποιεί θεσμούς και πρόσωπα προς επίτευξη πολιτικών στόχων. Που όμως δεν αφορούν καθόλου τη Δικαιοσύνη

Οι Δικαστές γιατί αφενός ανέχονται, έστω και δια παραλείψεως, τη συμπεριφορά αυτή, ενίοτε δε την τροφοδοτούν. Πχ το φαινόμενο της τόσο έντονης εισβολής του «συνδικαλισμού» στο δικαστικό χώρο, με διαρροές κομματικών αποχρώσεων, πλήττει καίρια το κύρος του δικαστικού σώματος και την εμπιστοσύνη των πολιτών σε αυτό.

Τέλος, οι Δικηγόροι, εκείνοι οι Δικηγόροι, που με τρόπο έμμεσο ή άμεσο, υποδαυλίζουν την εντύπωση σε μερίδα της κοινωνίας ότι όλα είναι «εφικτά» δια της «πλαγίας οδού». Παρέχουν κάκιστες υπηρεσίες στο δικηγορικό σώμα, στη Δικαιοσύνη και εν τέλει στους πελάτες τους.

ΔΙΚΗΓΟΡΟΙ

Υπερπληθωρισμός: το άλλο αιώνιο πρόβλημα…σχετική αρθρογραφία ήδη από 1890 (ανυπόγραφο κείμενο σε νομικό περιοδικό «ΘΕΜΙΣ», «ώστε παρ’ ημίν οι δικηγόροι είναι τριπλάσιοι και πλέον των εν Γαλλία και τετραπλάσιοι των εν Γερμανία»).

Οι δικηγόροι δεν είμαστε έμποροι, είμαστε συλλειτουργοί δικαιοσύνης. Συνεπώς η φτωχοποίηση που οδηγεί μέρος των συναδέλφων μας ο υπερπληθωρισμός, συνδυαστικά και με άλλα βεβαίως προβλήματα, χρήζει λύσης. Οι λύσεις αυτές υπάρχουν αλλά απαιτούν θάρρος και, κυρίως, όραμα.

Υποβάθμιση θεσμικού μας ρόλου: αναξιοπρεπείς συμπεριφορές λιγοστών που πληγώνουν συνολικά όμως την εικόνα μας στην κοινωνία. Χρειαζόμαστε ένα νέο Κώδικα Δεοντολογίας με αυστηρή τήρηση του.

eJustice: Έγιναν πράγματι μεγάλα βήματα τα τελευταία τρία χρόνια, μένουν όμως πολλά ακόμα να γίνουν. Δεν είναι ωστόσο η απάντηση σε κάθε πρόβλημα και σίγουρα η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να αντικαταστήσει ποτέ το φυσικό δικαστή!

Επίλογος

Σε κάθε περίπτωση χρειαζόμαστε μια επανεκκίνηση, ένα «restart» τόσο στο χώρο της Δικαιοσύνης όσο και στο χώρο της δικηγορίας ειδικότερα, με νέους κανόνες, τήρηση των κανόνων και όραμα.

Δεν μπορούμε να έχουμε ανεξάρτητη Δικαιοσύνη αν δεν έχουμε πραγματικά ανεξάρτητους δικηγόρους. Και ανεξάρτητος δικηγόρος είναι εκείνος που μπορεί να ασκήσει το λειτούργημα του μέσα σε ένα πλαίσιο οικονομικής αξιοπρέπειας.

Ολοκληρώνοντας, ως βασικό μήνυμα της σημερινής εκδήλωσης θα ήθελα να πω το εξής: η Δικαιοσύνη διαχρονικά αντιμετωπίζει πολλά και σημαντικά προβλήματα. Κάποια είναι εγγενή και όχι εύκολα ιάσιμα κάποια άλλα όμως έχουν να κάνουν με το γεγονός ότι η Πολιτεία – και στην πολιτεία μας συμπεριλαμβάνω όλους, πρωτίστως όμως το Κράτος – αντιμετωπίζει το χώρο της Δικαιοσύνης χωρίς όραμα και χωρίς τη δέουσα προσοχή που της αρμόζει.

Δικό μας έργο είναι να είμαστε συνεχώς σε εγρήγορση, να βελτιώνουμε τις συνθήκες που είναι στο δικό μας χέρι να βελτιωθούν και να αγωνιζόμαστε συστηματικά για τις αναγκαίες τομές που οφείλει το κράτος να κάνει. Συνεργατικά, όλοι οι παράγοντες της Δικαιοσύνης, αφού και ο σκοπός είναι κοινός.

Ο Σωκράτης - ως ένα από τα βασικά του επιχειρήματα για την ύπαρξη μεταθανάτιας ζωής – έλεγε: δεν υπάρχει τέλεια Δικαιοσύνη στον κόσμο αυτό. Την αναζητούμε, αλλά δεν την έχουμε δει ποτέ στον κόσμο μας. Είναι ένα ιδανικό στο μυαλό μας, ίσως ως ανάμνηση από έναν άλλον κόσμο.

Πράγματι, τέλεια Δικαιοσύνη δεν υπήρξε και δεν θα υπάρξει ποτέ. Οφείλουμε, όμως, και αυτό είναι το χρέος όλων μας, να αγωνιζόμαστε αενάως για να την πετύχουμε. Καθώς έτσι μόνο θα μπορούμε να κάνουμε βήματα προόδου, βήματα βελτίωσης.