Έπειτα από αλλεπάλληλες συζητήσεις και έριδες στον πολιτικό και νομικό κόσμο τα τελευταία χρόνια για την ριζική αναδιάρθρωση του καθεστώτος επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης, νέα διάταξη που κατέθεσε το βράδυ της Δευτέρας η κυβέρνηση σε νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης επιφέρει αλλαγές που θέτουν στο κάδρο των θεσμικών παραγόντων επιλογής και την ίδια τη Δικαιοσύνη. Οι μεταβολές που επέρχονται με την εν λόγω διάταξη στον τρόπο που έως σήμερα επιλέγεται από την κυβέρνηση η εκάστοτε ηγεσία της Δικαιοσύνης, σε όλα τα ανώτατα δικαστήρια, είναι σημαντικές και περιλαμβάνονται σε νομοθέτημα που αφορά διατάξεις σχετικές με το ενέχυρο.

Σύμφωνα με τη νέα ρύθμιση του άρθρου 27 με τίτλο «Διατύπωση γνώμης για τις προαγωγές των Προέδρων και των Αντιπροέδρων του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου, καθώς και του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου - Tροποποίηση παρ. 3 άρθρου 59 ν. 4938/2022», στην παρ. 3 του άρθρου 59 του ν. 4938/2022 (Α΄ 109), προστίθενται τα ακόλουθα: «3. Οι προαγωγές στις θέσεις του Προέδρου και των αντιπροέδρων του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Προέδρου, του Εισαγγελέα και των αντιπροέδρων του Αρείου Πάγου, του Προέδρου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, του Γενικού Επιτρόπου της Επικρατείας στο Ελεγκτικό Συνέδριο και των αντιπροέδρων του Ελεγκτικού Συνεδρίου και του Γενικού Επιτρόπου της Επικρατείας των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων ενεργούνται με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται μετά από πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου. Το Υπουργικό Συμβούλιο, ύστερα από γνώμη της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής και εισήγηση του Υπουργού Δικαιοσύνης, επιλέγει τους προακτέους μεταξύ εκείνων που έχουν τα νόμιμα προσόντα κατά τις παρ. 4 και 5 του άρθρου 74, την παρ. 7 του άρθρου 75, τις παρ. 7 και 8 του άρθρου 83, την παρ. 7 του άρθρου 84 και τις παρ. 10,11 και 12 του άρθρου 89. Για τις προαγωγές στις θέσεις των αντιπροέδρων του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου η επιλογή γίνεται μεταξύ των δέκα (10) αρχαιοτέρων από τους δικαστικούς λειτουργούς, που έχουν τα τυπικά προσόντα, όταν η προς πλήρωση θέση είναι μία (1). Για κάθε μία επιπλέον θέση, ο αριθμός των υποψηφίων προς επιλογή αυξάνεται κατά τέσσερις (4). Ειδικά για τις προαγωγές στις θέσεις του Προέδρων και των αντιπροέδρων του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου, καθώς επίσης και στη θέση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, πριν από τη γνώμη της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής ζητείται από τον Υπουργό Δικαιοσύνης η γνώμη της Ολομέλειας του οικείου Ανώτατου Δικαστηρίου, η οποία διατυπώνεται κατόπιν μυστικής ψηφοφορίας των μελών της. Η Ολομέλεια συνεδριάζει σε συμβούλιο και μετέχουν σε αυτή όλα τα μέλη του Δικαστηρίου, στη δε Ολομέλεια του Αρείου Πάγου μετέχουν επίσης ο Εισαγγελέας και οι Αντεισαγγελείς του Αρείου Πάγου. Σε περίπτωση κωλύματος η Ολομέλεια συγκροτείται νόμιμα και με λιγότερο αριθμό μελών, σε κάθε όμως περίπτωση τα παρόντα μέλη πρέπει να είναι περισσότερα από το ήμισυ των μελών που υπηρετούν. Κάθε μέλος του Δικαστηρίου έχει δικαίωμα να επιλέξει μεταξύ όσων έχουν τα νόμιμα προσόντα κατά το δεύτερο και τρίτο εδάφιο: α) μέχρι πέντε (5) δικαστικούς λειτουργούς για την κάλυψη της θέσης του Προέδρου, β) μέχρι πέντε (5) δικαστικούς ή εισαγγελικούς λειτουργούς για την κάλυψη της θέσης του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, γ) αριθμό μέχρι το πενήντα τοις εκατό όσων δικαστικών λειτουργών έχουν τα ανωτέρω προσόντα για τις προς κάλυψη θέσεις αντιπροέδρων. Το Πρακτικό με τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας διαβιβάζεται στον Υπουργό Δικαιοσύνης μέσα σε ένα (1) μήνα από τότε που ζητήθηκε η γνώμη της Ολομέλειας. Ειδικότερα για την προαγωγή του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου ζητείται από τον Υπουργό Δικαιοσύνης και η γνώμη της Ολομέλειας της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου, εφαρμοζομένων κατά τα λοιπά αναλογικά, όσων ορίζονται στα προηγούμενα εδάφια. Για την πλήρωση των θέσεων, οι οποίες κενώνονται στις 30 Ιουνίου κάθε έτους, ο Υπουργός κινεί τις διαδικασίες που ορίζονται στην παρούσα το αργότερο ως το τέλος Απριλίου. Αν για οποιονδήποτε λόγο κενωθεί κάποια από τις παραπάνω θέσεις κατά τη διάρκεια του δικαστικού έτους, η διαδικασία κινείται μέσα σε δύο (2) μήνες από την κένωση της θέσης. Οι ανωτέρω προαγωγές ανατρέχουν στον χρόνο κένωσης της θέσης.».

Ως εκ τούτου, η νέα διάταξη έρχεται να καλύψει την ανάγκη συμμετοχής και της ίδιας της Δικαιοσύνης στην επιλογή της ηγεσίας της, θέμα το οποίο είχε επισημανθεί και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία είχε υποβάλει σχετικές συστάσεις. Η νέα διάταξη θα ισχύει από το νέο δικαστικό έτος, δηλαδή από τις 16 Σεπτεμβρίου 2024. Συνεπώς, για τις φετινές επιλογές των αντιπροέδρων στον Άρειο Πάγο (επτά) και στο Συμβούλιο Επικρατείας (δύο) αλλά και στο Νομικό Συμβούλιο του Κράτους (επτά θέσεις αντιπροέδρων), η διαδικασία θα γίνει βάσει του υπάρχοντος καθεστώτος, ήτοι με προεπιλογή από την «Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας» της Βουλής και την οριστική απόφαση από το Υπουργικό Συμβούλιο.

Σε κάθε περίπτωση, είναι βέβαιο ότι το θέμα της επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης, το οποίο μονοπωλεί το ενδιαφέρον σε σχέση με την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, αναμένεται να επανέλθει και πάλι στο προσκήνιο ενόψει της επικείμενης βάσει των κυβερνητικών εξαγγελιών συνταγματικής αναθεώρησης.