«Δικαιοσύνη σε ελεύθερη πτώση» είναι το «έργο» που παρακολουθούμε εδώ και χρόνια όσοι υπηρετούμε το χώρο της Δικαιοσύνης, αλλά και ολόκληρη η κοινωνία. Και, δυστυχώς, η πτώση (κατάπτωση) αυτή συνεχίζεται, ακολουθώντας τους νόμους της βαρύτητας: όσο πιο κοντά φτάνεις στο τελικό σημείο προστριβής, τόσο πιο ταχεία είναι. Και όσο πιο μεγάλη είναι η πτώση, τόσο πιο καταστροφικά είναι τα αποτελέσματα της τελικής προστριβής. Την οποία φοβάμαι ακόμα δεν έχουμε δει. Ο Ζ.Φρόϋντ υποστήριζε ότι το πρώτο προαπαιτούμενο του πολιτισμού είναι η Δικαιοσύνη. Στη χώρα μας φαίνεται αυτό να μην απασχολεί σοβαρά τους θεσμικούς παράγοντες που συμμετέχουν σε αυτή, ή τη συνδιαμορφώνουν, με αποτέλεσμα την κατάπτωση που ζούμε. Με ό,τι αυτή συνεπάγεται για τη δημοκρατία και τον πολιτισμό μας.

Πως αλλιώς μπορεί να περιγράψει κανείς όλα όσα παρακολουθούμε να διαδραματίζονται στο στενό ή ευρύτερο πυρήνα της Δικαιοσύνης; Όλη η κοινωνία παρακολούθησε το «μεγαλύτερο σκάνδαλο της μεταπολίτευσης» να υποκρύπτει μια αναίσχυντη προσπάθεια εξουδετέρωσης πολιτικών αντιπάλων. Βεβαίως, η εργαλειοποίηση της δικαιοσύνης δεν είναι, δυστυχώς, σπάνιο φαινόμενο στη χώρα μας. Οι διώξεις, όμως, κατά εισαγγελικών λειτουργών είναι, και αυτό μαρτυρά το μέγεθος του προβλήματος σήμερα. Όπως είναι και οι δημόσιες αντιπαραθέσεις δικαστών, συνδικαλιστών και μη, που έχουν φτάσει αρκετές φορές σε ανάρμοστες, για την ιδιότητα τους, ακρότητες. Τα φαινόμενα αυτά εντείνουν την έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών στη Δικαιοσύνη και εμπεδώνουν την αντίληψη «διαπλοκής» ανάμεσα στην εκτελεστική και δικαστική εξουσία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Όπως άλλωστε εντείνει το αίσθημα ασυδοσίας και «ανεκτής» στη συνείδηση της κοινωνίας παρανομίας η όλο και πιο εκτεταμένη αξιοποίηση παράνομων αποδεικτικών μέσων.

Αν προστεθούν στα πιο πάνω φαινόμενα και κάποιες χρόνιες πληγές στο χώρο της Δικαιοσύνης, η εικόνα γίνεται ακόμα πιο ζοφερή: η τεράστια έλλειψη υποδομών, σε όλα σχεδόν τα επίπεδα, η απουσία εσωτερικών μηχανισμών ελέγχου-αξιολόγησης, με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν ουσιαστικές κυρώσεις σε όσους καθυστερούν αδικαιολόγητα ή σε όσους δεν τιμούν την (όποια) θέση κατέχουν στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης, η αέναη συζήτηση περί επιτάχυνσης της δικαιοσύνης, που αντιμετωπίζεται μόνο με εκθέσεις ιδεών ή με αποσπασματικά νομοθετήματα, η παντελής απουσία οραματικού λόγου και σοβαρού σχεδιασμού συνολικά, συνθέτουν τη διαχρονική εικόνα στο χώρο της Δικαιοσύνης. Και βεβαίως δεν είναι άμοιρη ευθυνών και μια μερίδα του δικηγορικού κόσμου, είτε δια του λαϊκισμού ορισμένων εκπροσώπων της, είτε δια των τακτικισμών άλλων, είτε λόγω της απροθυμίας σε οποιαδήποτε αλλαγή, είτε και λόγω της αποτυχίας κάποιων, που ενώ βρέθηκαν σε θέσεις ευθύνης δεν εργάστηκαν για την αναβάθμιση της Δικαιοσύνης αλλά του εαυτού τους.

Στην πρόσφατη «έκθεση Πισσαρίδη» γίνεται ειδική αναφορά στη Δικαιοσύνη, όπου περιγράφεται, για ακόμα μια φορά, η βραδύτητα της και η αντι-αναπτυξιακή της διάσταση. Αυτά, όμως, όπως ήδη είπαμε, είναι γνωστά εδώ και δεκαετίες. Αν ακολουθηθεί και πάλι η συνταγή αποσπασματικών αλλαγών, η αποτυχία θα είναι βέβαιη, όπως και τόσες άλλες φορές. Απαιτείται πραγματική βούληση για συνολική θεώρηση όλων των ζητημάτων και αλλαγές σε όλα τα επίπεδα και όλους τους τομείς. Από τη δικηγορία μέχρι το δικαστικό σώμα και από την υλικοτεχνική υποδομή μέχρι την κωδικοποίηση και τον εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας. Απαιτείται η πολιτεία, στο ανώτερο της επίπεδο, να προτάξει ως στόχο την πραγματική αναβάθμιση της Δικαιοσύνης και να το αποδείξει αυτό αφενός καλώντας όλους τους εμπλεκόμενους σε θεσμικό, δομημένο διάλογο και αφετέρου προβαίνοντας σε γενναία αύξηση της χρηματοδότησης. Δεν μπορούμε να μιλάμε στα σοβαρά για αναβάθμιση της Δικαιοσύνης όταν δικάζουμε στα κτίρια ντροπής του Πρωτοδικείου Αθηνών. Οι ιδέες υπάρχουν, οι άνθρωποι επίσης για να τις υποστηρίξουν. Αυτό που λείπει είναι η γενναία βούληση. Οι προτάσεις του Αντιπροέδρου της κυβέρνησης κου Π.Πικραμμένου, που πρόσφατα είδαν το φως της δημοσιότητας, θα μπορούσαν να αποτελέσουν το έναυσμα μιας τέτοιας προσπάθειας. Αν αφήσουμε και άλλο χρόνο να πάει χαμένος, η πτώση θα συνεχίζεται, με ακόμα χειρότερα αποτελέσματα, και όλοι θα επαναλαμβάνουν τις ίδιες και τις ίδιες διαπιστώσεις. Χρειάζεται σήμερα μια επανεκκίνηση στο χώρο της Δικαιοσύνης, ένα πραγματικό restart. Αλλιώς, και καμία άλλη προσπάθεια δε θα ευοδωθεί αν το οικοδόμημα της Δικαιοσύνης παραμείνει σαθρό.

*Δημοσιεύθηκε στις 26/8/2020 στο protothema.gr .