Η  χώρα μας, με την ψήφιση του ν. 3089/2002,  καινοτόμησε, εισαγάγοντας,  εκτός από την κλασική μορφή τεχνητής γονιμοποίησης (εξωσωματική) και άλλες μορφές ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, όπως η μεταθανάτια  γονιμοποίηση και η παρένθετη μητρότητα, ενώ με το  ν. 3305/2005,  καθόρισε τον τρόπο εφαρμογής των ανωτέρω μεθόδων.

Από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθ. 2, 3 και 9, 4, 13 του ν. 3305/2005 και 1458 ΑΚ συνάγεται ότι παρένθετη μητρότητα  καλείται η μέθοδος τεχνητής αναπαραγωγής, κατ’εφαρμογή της οποίας, μία γυναίκα κυοφορεί και γεννά- ύστερα από εξωσωματική γονιμοποίηση και μεταφορά γονιμοποιημένων ωαρίων ξένων προς την ίδια- για λογαριασμό μιας άλλης γυναίκας, η οποία επιθυμεί  να αποκτήσει παιδί, αλλά αδυνατεί να κυοφορήσει για ιατρικούς λόγους.  Η ιατρική υποβοήθηση δεν είναι επιτρεπτή όταν γίνεται για άλλους λόγους. 

Η διαδικασία επιτρέπεται μετά από δικαστική άδεια, που χορηγείται μετά από αίτηση της γυναίκας που θέλει να αποκτήσει παιδί ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου της κατοικίας της (Διαδικασία Εκουσίας Δικαιοδοσίας). Η άδεια παρέχεται πριν από τη μεταφορά των ωαρίων και εφόσον αποδειχθεί ότι πληρούνται οι κατωτέρω προυποθέσεις:

 Η αιτούσα δεν έχει υπερβεί το 50στό έτος της ηλικίας της. Ωστόσο, υπάρχει πλούσια νομολογία, που παρακάμπτει το όριο ηλικίας, προτάσσοντας το δικαίωμα στην αναπαραγωγή, το οποίο είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο ως έκφανση του δικαιώματος της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας (Ενδεικτικά: 398/2018 ΠΠρΠατρ, 4/2018 ΠΠρΣερρών).

1. Ιατρική αναγκαιότητα. Τέτοια, έχει κριθεί από τη νομολογία ότι υπάρχει σε περιπτώσεις π.χ. περιορισμένης λειτουργικότητας ή  απώλειας της μήτρας,  νεφρικής ανεπάρκειας, καρδιολογικών παθήσεων,  ορμονικών διαταραχών, διαρκούς και βαριάς μορφής λήψης φαρμακευτικής αγωγής.
2. Η γυναίκα που πρόκειται να κυοφορήσει είναι υγιής και κατάλληλη για κυοφορία. Προς απόδειξη τούτου, προσκομίζονται στο δικαστήριο ιατρική βεβαίωση ότι δεν πάσχει από τους ιούς της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας, ηπατίτδα Β και C και σύφιλη, καθώς και  ενδελεχής ψυχολογική αξιολόγηση αυτής.
3. H αιτούσα ή εκείνη που θα κυοφορήσει το τέκνο, έχει την κατοικία της ή την προσωρινή διαμονή της στην Ελλάδα (ν. 4272/2014 (ΦΕΚ τ. Α’ φ.145/11.7.2014) άρθ. 17,  τα άρθ. 1458 και 1464 του ΑΚ).
4. Έγγραφη συμφωνία μεταξύ των δύο γυναικών για τη διαδικασία, χωρίς οποιοδήποτε αντάλλαγμα ή αμοιβή. Δε συνιστά, κατά το νόμο αντάλλαγμα, η καταβολή των δαπανών που απαιτούνται για την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την κυοφορία, τον τοκετό και τη λοχεία και η αποζημίωση για κάθε θετική ζημία της κυοφόρου εξαιτίας αποχής από την εργασία της και τις αμοιβές από εξαρτημένη εργασία, τις οποίες στερήθηκε λόγω απουσίας με σκοπό την επίτευξη της εγκυμοσύνης,  την κυοφορία, τον τοκετό και  τη λοχεία. Αν η γυναίκα είναι έγγαμη, απαιτείται η έγγραφη συναίνεση του συζύγου της.
5. Βεβαίωση ότι το Ιατρικό Κέντρο ενημέρωσε τις ενδιαφερόμενες πλευρές για τη διαδικασία και τις συνέπειες της μεθόδου Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (άρθ. 5 της υπ’αριθ. 73/2017 απόφασης του Κώδικα Δεοντολογίας Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΦΕΚ 293/7.2.2017, τ. Β’).
6. Σύμφωνα με το άρθ. 9 της ίδιας ως άνω απόφασης του Κώδικα Δεοντολογίας Ι.Υ.Α., προυποθέσεις για την παρένθετη μητέρα, ορίζονται: α) ηλικία άνω των 25 ετών και μέχρι 45 ετών, β) να έχει αποκτήσει τουλάχιστον ένα τέκνο και γ) να μην έχει υποβληθεί σε περισσότερες από δύο καισαρικές τομές. Ωστόσο, πρόσφατα το Πολ. Πρωτ. Αθηνών έκανε δεκτή αίτηση, όπου η παρένθετη μητέρα ΔΕΝ είχε δικό της τέκνο (ΠΠρΑθ 228/2020 αδημ.), ενώ πληρούνταν οι υπόλοιπες προϋποθέσεις.

Τα ωάρια που θα γονιμοποιηθούν θα πρέπει να μην ανήκουν στην παρένθετη μητέρα. Σε ό,τι αφορά τη συγγένεια που δημιουργείται από την εφαρμογή της ανωτέρω μεθόδου ιατρικής υποβοήθησης της αναπαραγωγής, μητέρα του τέκνου που θα γεννηθεί, τεκμαίρεται αυτή, η οποία επιθυμεί αλλά αδυνατεί να κυοφορήσει (1464 ΑΚ). Τέλος, και η συγγένεια του τέκνου με τον πατέρα ιδρύεται στις περιπτώσεις αυτές αναλόγως.

ΖΑΧΑΡΟΥΛΑ ΓΚΡΙΕΛΑ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ ΠΑΡ’ΑΡΕΙΩ ΠΑΓΩ