Η διάταξη του άρθρου 11 § 3 του κ.ν. 489/1976 (η οποία αναριθμήθηκε σε παρ. 2 με το άρθρο 169 § 14 του ν. 4261/2014), που ορίζει ότι «Αν υπάρχουν διαδοχικές ασφαλίσεις, ισχύει μόνο η τελευταία και αποκλειστικά υπόχρεος για την καταβολή της αποζημίωσης στον ζημιωθέντα τρίτο είναι ο τελευταίος ασφαλιστής. Οι προγενέστερες ασφαλίσεις είναι αυτοδικαίως άκυρες, χωρίς να απαιτείται γνωστοποίηση ή καταγγελία», έχει εφαρμογή μόνο επί διαδοχικών ασφαλίσεων, όπως ρητά ορίζεται στα διάταξη αυτή.

    Η διαδοχική ασφάλιση αποτελεί μορφή της πολλαπλής ή διπλής ασφάλισης, η οποία ρυθμίζεται από τις διατάξεις του άρθρου 15 §§ 1-3 του ν. 2496/1997 (ΑσφΝ), το οποίο έχει αναλογική εφαρμογή και στην υποχρεωτική ασφάλιση αστικής ευθύνης αυτοκινήτων του ν. 489/1976.

     Ο ορισμός της πολλαπλής ασφάλισης δίδεται στην παράγραφο 1 του άρθρου 15 του ν. 2496/1997, που ορίζει ότι «Αν η ασφαλισμένη περιουσία έχει ασφαλιστεί κατά του ίδιου κινδύνου σε περισσότερους ασφαλιστές (πολλαπλή ασφάλιση), ο λήπτης της ασφάλισης ή ο ασφαλισμένος οφείλουν να γνωστοποιήσουν χωρίς καθυστέρηση σε κάθε ασφαλιστή την ασφάλιση και το ασφαλιστικό ποσό»).

     Πολλαπλή ασφάλιση υπάρχει όταν το σύνολο των ασφαλιστικών ποσών των περισσοτέρων ασφαλιστικών συμβάσεων που καταρτίσθηκαν, σε περισσότερες από μία ασφαλιστικές εταιρίες, για το ίδιο ασφαλιστικό συμφέρον, για τον ίδιο κίνδυνο και τον ίδιο χρόνο είναι ανώτερο από την αρχική ασφαλιστική αξία (βλ. Ρ. Χατζηνικολάου-Αγγελίδου, Ιδιωτικό Ασφαλιστικό Δίκαιο, έκδ. Ε΄, 2017, παρ. 24, περ. αριθ. 377, σελ.215, 216, Ι. Ρόκας, Ασφαλιστική Σύμβαση, έκδ. 2014, σελ. 320, 320,  αριθ. 44). Δηλαδή, διπλή ή πολλαπλή ασφάλιση υπάρχει, αν έγιναν περισσότερες ασφαλίσεις του ίδιου πράγματος, σε περισσότερες ασφαλιστικές εταιρίες για τον ίδιο λόγο, χρόνο και για ολόκληρη την αξία σε κάθε μία ασφάλιση (βλ. ΕφΑθ 10082/1998 ΕλλΔνη 2000, 464, Βασ. Κιάντος, Ασφαλιστικό Δίκαιο, έκδ. 9η , 2005, σελ. 276-278).      

    Έτσι, υπάρχει διαδοχική ασφάλιση αν, με πρωτοβουλία του λήπτη της ασφάλισης ή του ασφαλισμένου, το ίδιο ασφαλιστικό συμφέρον (π.χ. το αυτοκίνητο), μετά την σύναψη της πρώτης ασφαλιστικής σύμβασης και ενώ διαρκεί αυτή, ασφαλιστεί και σε άλλον ασφαλιστή, για τον ίδιο κίνδυνο, για τον ίδιο χρόνο (ή και για μεταγενέστερο), αλλά για διαφορετικό χρονικό σημείο έναρξης (βλ. Ι. Ρόκας, Ασφαλιστική Σύμβαση, έκδ. 2014, σελ. 319, 320, περ.  αριθ. 43, και εκεί παραπομπή σε θεωρία και νομολογία, Ι. Ρόκας, Ιδιωτική Ασφάλιση, έκδ. 10η 2005, αριθ. 349, 350, σελ. 246, 247, και εκεί παραπομπή σε, Κρητικό, ΕΕμπΔ 91, 100 επ, και ΑΠ 499/2020, ΑΠ 181/2002 ΧρΙΔ 2002, 264). Εννοιολογικά τυπολογικά χαρακτηριστικά της διαδοχικής ασφάλισης είναι: Η κατάρτισή της με πρωτοβουλία μόνο του λήπτη της ασφάλισης ή ασφαλισμένου. Η πρωτοβουλία του υλοποιείται μετά την κατάρτισης της πρώτης ασφαλιστικής σύμβασης. Μπορεί στη συνέχεια και διαδοχικά, να καταρτίσει μόνο δεύτερη ή και περισσότερες των δύο ασφαλιστικές συμβάσεις, σε διαφορετικούς ασφαλιστές. Όλες οι ασφαλιστικές συμβάσεις πρέπει να έχουν ως αντικείμενο το ίδιο ασφαλιστικό συμφέρον (π.χ. αυτοκίνητο). Δεν ταυτίζεται, όμως, η διάρκειά τους, τυπική, ουσιαστική και τεχνική (βλ. Ι. Ρόκας, Ασφαλιστική Σύμβαση, έκδ. 2014, σελ. 319, 320,  αριθ. 43).

      Κατά συνέπεια, δεν πρόκειται για διαδοχική ασφάλιση, κατά την έννοια του άρθρου 11 § 3 του κ.ν. 489/76, όταν το ίδιο ασφαλιστικό συμφέρον (π.χ. το ίδιο αυτοκίνητο) ασφαλιστεί, από τον ίδιο λήπτη της ασφάλισης ή ασφαλισμένο  στην ίδια ασφαλιστική εταιρία, για τον ίδιο κίνδυνο, είτε για το ίδιο χρονικό διάστημα είτε για μεταγενέστερο ή διαφορετικό χρονικό διάστημα, και ως εκ τούτου δεν έχει εφαρμογή η διάταξη του άρθρου 11 § 3 του κ.ν. 489/76, για την οποία απαιτείται η σύναψη ασφαλιστικών  συμβάσεων σε διαφορετικούς ασφαλιστές (βλ. ΑΠ 499/20). Τούτο άλλωστε προκύπτει, χωρίς την παραμικρή αμφιβολία από την ίδια την διάταξη αυτή, στην οποία γίνεται ρητή αναφορά σε διαφορετικό ασφαλιστή, αφού ορίζεται σ’αυτήν ότι «αποκλειστικά υπόχρεος για την καταβολή της αποζημίωσης στον ζημιωθέντα τρίτο είναι ο τελευταίος ασφαλιστής».

     Δηλαδή, μόνο αν υπάρχουν, διαδοχικές ασφαλίσεις ευθύνης από αυτοκινητικά ατυχήματα, σε διαφορετικούς ασφαλιστές, ισχύει μόνο η τελευταία και αποκλειστικά υπόχρεος για την αποκατάσταση της ζημίας του τρίτου που ζημιώθηκε, είναι ο τελευταίος ασφαλιστής και οι προηγούμενες ασφαλίσεις είναι αυτοδικαίως άκυρες, σύμφωνα με τη άνω διάταξη του άρθρου 11 παρ. 3 του μ. 489/1976 (βλ. Ι. Ρόκας, Ασφαλιστική Σύμβαση, έκδ. 2014, σελ. 320,  αριθ. 44, Ρ. Χατζηνικολάου-Αγγελίδου, Ιδιωτικό Ασφαλιστικό Δίκαιο, έκδ. Ε΄, 2017, παρ. 24, περ. αριθ. 379, σελ. 217).

Ιωάννης Γ. Μανουσάκης

Δικηγόρος

Γ.Ι.Μ. ΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ