Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Ευρωπαϊκή Ασπίδα Δημοκρατίας (European Democracy Shield), καθορίζοντας μια σειρά συγκεκριμένων μέτρων για την ενδυνάμωση, την προστασία και την προώθηση ισχυρών και ανθεκτικών δημοκρατιών σε ολόκληρη την Ένωση.

Η Επιτροπή έχει, επίσης, προτείνει την Στρατηγική της ΕΕ για την Κοινωνία των Πολιτών (EU Strategy for Civil Society), με στόχο την ισχυρότερη συμμετοχή, προστασία και στήριξη των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στις κοινωνίες της Ένωσης.

Η Ευρωπαϊκή Ασπίδα Δημοκρατίας και η Στρατηγική της ΕΕ για την Κοινωνία των Πολιτών παρουσιάζουν μέτρα για την προστασία των βασικών πυλώνων των δημοκρατικών συστημάτων: ελεύθεροι άνθρωποι, ελεύθερες και δίκαιες εκλογές, ελεύθερα και ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης, δυναμική κοινωνία των πολιτών και ισχυροί δημοκρατικοί θεσμοί.

Ευρωπαϊκή Ασπίδα Δημοκρατίας

Σύμφωνα με το δελτίο τύπου της Κομισιόν, με τις νέες δράσεις θα ενισχυθεί περαιτέρω η συλλογική ικανότητα αντιμετώπισης της χειραγώγησης των πληροφοριών και της παραπληροφόρησης και θα ενισχυθεί η ανθεκτικότητα μέσω μιας προσέγγισης για το σύνολο της κοινωνίας. Η Ευρωπαϊκή Ασπίδα Δημοκρατίας θα παρουσιάσει δράσεις σε τρεις βασικούς πυλώνες:

1) διασφάλιση της ακεραιότητας του χώρου πληροφοριών,

2) ενίσχυση των θεσμών, δίκαιες και ελεύθερες εκλογές και ελεύθερα και ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και

3) ενίσχυση της ανθεκτικότητας της κοινωνίας και της συμμετοχής των πολιτών.

Ένα σημαντικό παραδοτέο από την Ευρωπαϊκή Ασπίδα Δημοκρατίας θα είναι ένα νέο Ευρωπαϊκό Κέντρο Δημοκρατικής Ανθεκτικότητας, που θα συγκεντρώνει την εμπειρία, τις γνώσεις και τους πόρους της ΕΕ και των κρατών μελών για την αύξηση της συλλογικής ικανότητας πρόβλεψης, εντοπισμού και αντιμετώπισης απειλών και οικοδόμησης δημοκρατικής ανθεκτικότητας. Με τα κράτη μέλη στο επίκεντρό του, το Κέντρο θα λειτουργεί ως πλαίσιο για τη διευκόλυνση της ανταλλαγής πληροφοριών και τη στήριξη της ανάπτυξης ικανοτήτων για την αντιμετώπιση εξελισσόμενων κοινών απειλών, ιδίως της χειραγώγησης των πληροφοριών και των παρεμβάσεων από το εξωτερικό (foreign information manipulation and interference - FIMI) και της παραπληροφόρησης.

Στο πλαίσιο του Κέντρου θα δημιουργηθεί πλατφόρμα ενδιαφερόμενων μερών για τη διευκόλυνση του διαλόγου με αξιόπιστους ενδιαφερόμενους φορείς, όπως οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ερευνητές και πανεπιστημιακοί, ελεγκτές γεγονότων και πάροχοι μέσων ενημέρωσης.

1. Διασφάλιση της ακεραιότητας του χώρου πληροφοριών

Η ενίσχυση της ακεραιότητας του χώρου πληροφοριών είναι απαραίτητη προκειμένου οι άνθρωποι να ασκούν τα δικαιώματά τους και να συμμετέχουν στη δημοκρατία. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί περαιτέρω με τους υπογράφοντες στο πλαίσιο του κώδικα δεοντολογίας για την παραπληροφόρηση και θα καταρτίσει νόμο για τις ψηφιακές υπηρεσίες και πρωτόκολλο αντιμετώπισης κρίσεων για τη διευκόλυνση του συντονισμού μεταξύ των αρμόδιων αρχών και τη διασφάλιση ταχειών αντιδράσεων σε μεγάλης κλίμακας και δυνητικά διακρατικές επιχειρήσεις πληροφόρησης. Θα συσταθεί ανεξάρτητο ευρωπαϊκό δίκτυο ελεγκτών γεγονότων για την ενίσχυση της ικανότητας ελέγχου γεγονότων σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων θα αναπτύξει νέες ανεξάρτητες ικανότητες παρακολούθησης και ανάλυσης για την επίγνωση της κατάστασης σχετικά με τις εκλογές ή σε καταστάσεις κρίσης.

2. Ενίσχυση των θεσμών, δίκαιες και ελεύθερες εκλογές και ελεύθερα και ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης

Ενώ η οργάνωση και η διεξαγωγή εκλογών εμπίπτουν στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, απαιτείται ενισχυμένη συνεργασία σε επίπεδο ΕΕ για την αντιμετώπιση των κοινών προκλήσεων στον τομέα αυτό. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θα ενισχύσει τις εργασίες στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Δικτύου Συνεργασίας για τις Εκλογές, διοργανώνοντας συστηματικές ανταλλαγές σχετικά με βασικά θέματα για την ακεραιότητα των εκλογικών διαδικασιών. Η Επιτροπή θα παρουσιάσει επίσης καθοδήγηση σχετικά με την υπεύθυνη χρήση της ΤΝ στις εκλογικές διαδικασίες και θα επικαιροποιήσει τις κατευθυντήριες οδηγίες για τις εκλογές επί της πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες (DSA).

Για να συμβάλει στην αντιμετώπιση της αυξανόμενης βίας κατά των πολιτικών υποψηφίων και των εκλεγμένων αντιπροσώπων, η Επιτροπή θα υποβάλει σύσταση και οδηγό βέλτιστων πρακτικών στα κράτη μέλη σχετικά με την ασφάλεια των πολιτικών παραγόντων.

Στο πλαίσιο του νέου προγράμματος για την ανθεκτικότητα των μέσων ενημέρωσης θα παρασχεθεί ενισχυμένη χρηματοδοτική στήριξη για την ανεξάρτητη και τοπική δημοσιογραφία, η οποία θα γεφυρώσει την τρέχουσα στήριξη προς τα μέσα ενημέρωσης με χρηματοδοτικά προγράμματα που προτείνονται στο νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο. Κατά την επικείμενη επανεξέταση της οδηγίας για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων, η Επιτροπή θα αξιολογήσει τρόπους για την ενίσχυση της προβολής των υπηρεσιών μέσων ενημέρωσης γενικού συμφέροντος και τον εκσυγχρονισμό των κανόνων διαφήμισης για την προώθηση της βιωσιμότητας των μέσων ενημέρωσης της ΕΕ.

Η Επιτροπή θα παρουσιάσει επικαιροποίηση της σύστασης της Επιτροπής για την ασφάλεια των δημοσιογράφων και θα εντείνει τη δράση για τη στήριξη του υφιστάμενου πλαισίου της ΕΕ για την καταπολέμηση των καταχρηστικών αγωγών προς αποθάρρυνση της συμμετοχής του κοινού (SLAPP).

3. Ενίσχυση της ανθεκτικότητας της κοινωνίας και της συμμετοχής των πολιτών

Για να συμβάλει στην αναγνώριση και την καταπολέμηση της χειραγώγησης των πληροφοριών, η Επιτροπή θα αναπτύξει μέτρα για την προώθηση της παιδείας στα μέσα επικοινωνίας και το διαδίκτυο για όλες τις ηλικίες. Η Επιτροπή θα αναπτύξει ένα πλαίσιο ικανοτήτων για την ιθαγένεια της ΕΕ μαζί με κατευθυντήριες γραμμές για την ενίσχυση της αγωγής του πολίτη στα σχολεία.

Θα στηρίξει, επίσης, τη συμμετοχή των πολιτών στον δημοκρατικό βίο μέσω συμμετοχικών και συμβουλευτικών εργαλείων, με έμφαση σε τοπικό επίπεδο και στη νεολαία, και θα τονώσει την καινοτομία σε διαδικτυακές πλατφόρμες που επιτρέπουν τη συμμετοχή στη δημοκρατία μέσω ενός νέου τεχνολογικού κόμβου για τους πολίτες. Για την προώθηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με τα δημοκρατικά δικαιώματα των πολιτών βάσει του δικαίου της ΕΕ, η Επιτροπή θα παρουσιάσει έναν οδηγό της ΕΕ για τη δημοκρατία.

Η Επιτροπή θα συμβάλει επίσης στην περαιτέρω προώθηση της λήψης τεκμηριωμένων αποφάσεων, μεταξύ άλλων μέσω της έκδοσης σύστασης σχετικά με τη στήριξη των επιστημονικών στοιχείων στη χάραξη πολιτικής.

Η στρατηγική της ΕΕ για την κοινωνία των πολιτών

Όπως αναφέρει το δελτίο τύπου της Επιτροπής, η κοινωνία των πολιτών διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο, συμβάλλοντας στη χάραξη πολιτικής, παρέχοντας κοινωνικές και κοινοτικές υπηρεσίες, αυξάνοντας την ευαισθητοποίηση σχετικά με σημαντικά κοινωνικά ζητήματα και εκπροσωπώντας διάφορες ομάδες σε ευάλωτες καταστάσεις.

Με τη στρατηγική της ΕΕ για την κοινωνία των πολιτών, η Επιτροπή εντείνει τη συνεργασία της με την κοινωνία των πολιτών και θα στηρίξει και θα προστατεύσει περαιτέρω τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στο έργο τους. Η στρατηγική προτείνει συγκεκριμένες δράσεις σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο.

Η στρατηγική καλύπτει τρεις βασικούς στόχους:

1) Ενίσχυση της συμμετοχής: Έως το 2026 θα δημιουργηθεί μια νέα πλατφόρμα της κοινωνίας των πολιτών για την περαιτέρω διευκόλυνση του διαλόγου σχετικά με την προστασία και την προώθηση των αξιών της ΕΕ.

2) Υποστήριξη και προστασία: Θα δημιουργηθεί διαδικτυακός κόμβος γνώσης για τον χώρο της κοινωνίας των πολιτών με σκοπό τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε υφιστάμενα έργα και εργαλεία, συμπεριλαμβανομένων των διαθέσιμων μέτρων προστασίας. Σε αυτή τη βάση, θα διερευνηθούν περαιτέρω μέτρα προστασίας, όπως η επείγουσα βοήθεια σε οργανώσεις που απειλούνται και ο συντονισμός των διαθέσιμων μέτρων προστασίας στα κράτη μέλη.

3) Βιώσιμη και διαφανής χρηματοδότηση: Στην πρότασή της για το νέο Πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, η Επιτροπή πρότεινε να αυξηθεί σημαντικά η χρηματοδοτική στήριξη προς τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, με 9 δισ. ευρώ να προβλέπονται μόνο για το πρόγραμμα AgoraEU. Επιπλέον, η Επιτροπή σχεδιάζει μέτρα για τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε διάφορες πηγές χρηματοδότησης, δημιουργώντας ισχυρότερους δεσμούς με ιδιώτες δωρητές και δωρεάν νομικές κοινότητες.