ΣτΕ 1943/2020 Α΄ Τμ
Αστική ευθύνη νοσοκομείου (νπδδ) κατ' άρθρ. 105 και 106 ΕισΝΑΚ και 13 και 24 α.ν. 1565/1939. Προϋποθέσεις ευθύνης. Αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της παράλειψης των ιατρών του νοσοκομείου να διενεργήσουν σε πρόωρο νεογνό με χαμηλό βάρος γέννησης την προγραμματισμένη στο κατάλληλο χρονικό σημείο (5η εβδομάδα) πρώτη εξέταση της βυθοσκόπησης, σύμφωνα με τους κανόνες της ιατρικής επιστήμης και το αυστηρά καθορισμένο πρωτόκολλο, και της επελθούσας τύφλωσης του δεξιού οφθαλμού του.
I. Tο Συμβούλιο της Επικρατείας έλαβε υπόψη τα εξής πραγματικά περιστατικά που ανελέγκτως δέχθηκε το Διοικητικό Εφετείο Θεσσαλονίκης: στις 21.3.1998 γεννήθηκε σε ιδιωτική κλινική της Θεσσαλονίκης νεογνό 1.280 γρ. ύστερα από κύηση τριάντα (30) εβδομάδων. Το νεογνό μεταφέρθηκε στην μονάδα εντατικής νοσηλείας νεογνών (ΜΕΝΝ) νοσοκομείου (νπδδ) Θεσσαλονίκης , διασωληνώθηκε, του χορηγήθηκε οξυγόνο, αντιμετωπίστηκε με φωτοθεραπεία ο ίκτερος που εμφάνισε λόγω της προωρότητας, ενώ καθ' όλη τη διάρκεια της νοσηλείας του είχε καλή αντίδραση στα ερεθίσματα. Βάσει του κρατούντος στη νεογνολογική κλινική του νοσοκομείου πρωτοκόλλου, η ειδικευόμενη ιατρός παρήγγειλε τη διενέργεια για την Παρασκευή 24.4.1998 (5η εβδομάδα της ζωής του νεογνού) οφθαλμολογικού ελέγχου βυθοσκόπησης, που έχει καθιερωθεί ως μέθοδος διάγνωσης της αμφιβληστροειδοπάθειας της προωρότητας, πάθησης η οποία εμφανίζεται στα πρόωρα νεογνά και χαρακτηρίζεται από ανώμαλη ανάπτυξη των αμφιβληστροειδών αγγείων, είναι εξελικτική με πέντε στάδια, στο τέταρτο εκ των οποίων παρουσιάζεται αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς και στο πέμπτο τύφλωση. Ωστόσο, στο φύλλο νοσηλείας (ιστορικό) του νεογνού δεν υπήρχε καμία ένδειξη αποτελέσματος της βυθοσκόπησης και, ειδικότερα, στην καρτέλα εξετάσεων δεν αναφέρονταν καθόλου ευρήματα, είτε θετικά είτε αρνητικά, δίπλα από την προγραμματισθείσα ειδική εξέταση, ενώ την Παρασκευή 24.4.1998 ο ειδικός παιδοφθαλμίατρος απουσίαζε εκτάκτως. Στις 5.5.1998, το νεογνό εξήλθε από το νοσοκομείο με βάρος 2.000 γρ., με τη σύσταση να επανέλθει στο νοσοκομείο για βυθοσκόπηση και κλινικό επανέλεγχο στις 12.6.1998, χωρίς να αναγράφεται στο εξιτήριο (πληροφοριακό σημείωμα) του παιδιάτρου - νεογνολόγου Επιμελητή Α΄ του νεογνολογικού τμήματος Ε.Σ.Υ. του νοσοκομείου οποιαδήποτε παρατήρηση σχετικά με τη διενέργεια ή μη βυθοσκόπησης μεταξύ της 4ης και της 6ης εβδομάδας, όπως και τα τυχόν ευρήματα αυτής. Στις 12.6.1998 το νεογνό υποβλήθηκε στην εξέταση της βυθοσκόπησης, από την οποία προέκυψαν τα εξής: «Βυθοσκόπηση (1η βυθοσκόπηση του νεογνού): οπισθοφανική ινοπλασία – αμφιβληστροειδοπάθεια προωρότητας. Δεξ. Οφθ. (περιφερικά): πλήρης αποκόλληση αμφιβληστροειδούς. Ανεγχείρητος κατάσταση. Τύφλωση. Αρ. Οφθ.: Νεοαγγείωση stage III + (plus) στην τρίτη ζώνη από 6η-12η ώρα – παρακολούθηση και επί επιδεινώσεως κρυοπηξία – παρακολούθηση 2 φορές/εβδομάδα». Μετά τη διενέργεια της βυθοσκόπησης και την επικοινωνία των γονέων με οφθαλμιάτρους Αθηνών και Θεσσαλονίκης, οι ιατροί του νοσοκομείου τους συνέστησαν να επισκεφθούν ειδικό χειρουργό οφθαλμίατρο εξειδικευμένου ιατρικού κέντρου της Βοστώνης των Η.Π.Α. Στο έγγραφο του νοσοκομείου προς τον εν λόγω ιατρό ο ιατρός νεογνολόγος του νοσοκομείου ανέφερε ένα σύντομο ιστορικό της γέννησης και της νοσηλείας του νεογνού και τα ευρήματα της βυθοσκόπησης, ενώ ως προς το χρόνο διενέργειας αυτής ανέφερε ότι «έκανε την πρώτη έμμεση οφθαλμολογική εξέταση τον Ιούνιο του 1998, 12 εβδομάδες μετά τη γέννηση». Το νεογνό μετέβη με τη συνοδεία της μητέρας του στο ιατρικό κέντρο του εξωτερικού, όπου εξετάσθηκε από τον ειδικευμένο ιατρό, ο οποίος με επιστολή του προ τον παιδίατρο - νεογνολόγο επιμελητή του νεογνολογικού τμήματος του νοσοκομείου ανέφερε ότι τα ευρήματα στους οφθαλμούς του νεογνού ήταν ίδια με εκείνα της διενεργηθείσας στο νοσοκομείο βυθοσκόπησης, ότι δεν προέβη σε θεραπευτική ή χειρουργική επέμβαση στον αριστερό οφθαλμό του νεογνού, διότι έκρινε ότι η πρόωρη αμφιβληστροειδοπάθεια θα υποχωρούσε με τον καιρό, συστήνοντας μόνο την προσεκτική παρακολούθησή του, καθώς, ότι προέβη στη διαδικασία «κουμπώματος» του σκληρού χιτώνα του δεξιού οφθαλμού και ότι ο αμφιβληστροειδής τοποθετήθηκε στη σωστή του θέση.
ΙΙ. Με αγωγή τους ενώπιον του Διοικητικού Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης οι γονείς του νεογνού ως ασκούντες τη γονική μέριμνα αυτού, ζήτησαν να τους επιδικαστεί για λογαριασμό του τέκνου τους, νομιμοτόκως, χρηματική ικανοποίηση 1.460.000 ευρώ λόγω ηθικής βλάβης (105 και 106 ΕισΝΑΚ και 932 ΑΚ) και αποζημίωση 840.000 ευρώ (929 εδ α ΑΚ). Τα δικαστήρια της ουσίας έκριναν ότι δεν υπάρχει αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της παράνομης παράλειψης των οργάνων του νοσοκομείου να διενεργήσουν την προγραμματισμένη στις 24.4.1998 εξέταση της βυθοσκόπησης και της τύφλωσης του δεξιού οφθαλμού του τέκνου τους, με τη σκέψη ότι η παράλειψη αυτή δεν θα είχε ως αποτέλεσμα, κατά τη συνηθισμένη και κανονική πορεία των πραγμάτων και με μεγάλη πιθανότητα, την αποτροπή της κακής έκβασης της πάθησης του τέκνου τους και της μετάπτωσής της στο τελικό στάδιο της τύφλωσης, αφού το ποσοστό των πιθανοτήτων για την παρεμπόδιση εξέλιξης της νόσου και της κακής έκβασής της ήταν μόλις 15%. Στη συνέχεια όμως, τα δικαστήρια της ουσίας επιδίκασαν χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης και συγκεκριμένα, το διοικητικό πρωτοδικείο 10.000 ευρώ και το διοικητικό εφετείο, κατά μεταρρύθμιση της πρωτόδικης απόφασης, 20.000 ευρώ, λόγω της απώλειας του ποσοστού πιθανοτήτων για την ευνοϊκή εξέλιξη της υγείας του τέκνου τους (αποφυγή τύφλωσης του δεξιού οφθαλμού του), ποσοστό το οποίο συνιστούσε μια ελπίδα βελτίωσης της υγείας του.
ΙΙΙ. Το Α΄ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας με την 1943/2020 απόφασή του έκρινε ότι κατά τα άρθρα 105 και 106 ΕισΝΑΚ, 932 εδ α ΑΚ και 13 και 24 α.ν. 1565/1939 και με βάση τα ανωτέρω πραγματικά περιστατικά, η παράλειψη των ιατρών του νοσοκομείου να διενεργήσουν σε πρόωρο νεογνό με χαμηλό βάρος γέννησης την πρώτη οφθαλμολογική εξέταση με βυθοσκόπηση στο κατάλληλο χρονικό σημείο, σύμφωνα με τους κανόνες της ιατρικής επιστήμης και το αυστηρά καθορισμένο πρωτόκολλο, αυτή καθεαυτή αντικειμενικώς λαμβανόμενη και η συνέπεια αυτής μη διάγνωση της αμφιβληστροειδοπάθειας της προωρότητας στα πρώιμα στάδια της νόσου και η μη εφαρμογή σε πρώιμο στάδιο της θεραπείας της νόσου με φωτοπηξία ή κρυοπηξία κατά τη συνηθισμένη και κανονική πορεία των πραγμάτων είναι πρόσφορες να επιφέρουν το επιζήμιο αποτέλεσμα της σοβαρής μείωσης της όρασης ή της ολικής τύφλωσης. Εξάλλου, δεν αποκλείεται ο αιτιώδης σύνδεσμος για το λόγο ότι το ποσοστό της επιτυχίας των δύο θεραπευτικών μεθόδων της φωτοπηξίας και κρυοπηξίας είναι 15%. Με το σκεπτικό αυτό το Δικαστήριο δέχθηκε την αίτηση αναιρέσεως που είχαν ασκήσει οι γονείς του ήδη ενήλικου κατά τη συζήτηση υιού τους και αναίρεσε την 1228/2008 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης.
